Temat numeru
U kogo występuje ryzyko zespołu rozpadu nowotworu – jak go diagnozować i leczyć?
dr n. med. Oktawia Pylak-Piwko
- Niniejszy artykuł zwraca uwagę na to, że wprowadzenie do leczenia nowych leków przeciwnowotworowych, w tym immunoterapii i terapii komórkowych, spowodowało konieczność wyodrębniania nowych grup osób zagrożonych wystąpieniem zespołu rozpadu nowotworu/zespołu lizy guza (TLS – tumor lysis syndrome). Autorka dogłębnie analizuje dostępne dane na ten temat
Definicja
Zespół rozpadu nowotworu/zespół lizy guza (TLS – tumor lysis syndrome) to zbiór zaburzeń metabolicznych wynikających z masowego rozpadu komórek nowotworowych wskutek zastosowania terapii przeciwnowotworowych lub spontanicznej śmierci komórek w szybko dzielących się nowotworach. Procesowi lizy komórek nowotworowych towarzyszą m.in. hiperkaliemia, hiperfosfatemia, hiperurykemia i hipokalcemia, która jest spowodowana wiązaniem jonów wapnia (Ca) we krwi przez fosforany1.
Choroba ta jest stanem nagłym w onkologii, a współistniejące ostre uszkodzenie nerek (AKI – acute kidney injury) to jeden z najważniejszych czynników predykcyjnych śmiertelności wśród dotkniętych nią pacjentów. Postępy w chemioterapii (CTH – chemotherapy) stwarzają niestety także ryzyko rozwoju TLS – nawet u chorych z nowotworami złośliwymi, które wcześniej były klasyfikowane jako te o niskim ryzyku powikłania.
Etiologia
Zespół rozpadu nowotworu – często zagrażający życiu – występuje niejednokrotnie już w pierwszych dobach CTH stosowanej przy nowotworach cechujących się szybkim wzrostem i dużą chemiowrażliwością, takich jak chłoniaki (głównie nieziarnicze), białaczki, zwłaszcza ostra limfoblastyczna (ALL – acute lymphoblastic) i sporadycznie ostra szpikowa (AML – acute myeloid leukemia)2. Występuje również (choć rzadziej) w przypadku guzów litych typu hepatoblastoma, neuroblastoma, czerniak.
W tabeli 1 został przedstawiony podział nowotworów w zależności od ryzyka wystąpienia TLS3. Pod tym względem chorych dzieli się ogólnie na 3 kategorie ryzyka rozwoju TLS4:
- wysokie – u >5%
- średnie – u 1-5%
- niskie – u <1%.
W ostatnich latach, wskutek poprawy odpowiedzi na leczenie guzów litych, możemy zaobserwować wzrost występowania TLS w guzach, które do tej pory rzadko wiązano z tym zespołem5. Przy guzach litych TLS jest wywoływany podaniem zestawu leków chemioterapeutycznych, immunoterapią (rytuksymab, pembrolizumab), zastosowaniem chemoembolizacji, radioterapią (RTH – radiotherapy), ablacją prądem o częstotliwości radiowej, a nawet glikokortykosteroidami (GKS)5,6.
Ostatnie doniesienia wskazują, że nowe farmaceutyki stosowane w terapii nowotworów mogą być odpowiedzialne za wystąpienie TLS. Wśród tych, które mogą rozpoznawać antygeny, niszczyć komórki nowotworowe i być jednocześnie powiązane z TLS, wymienia się:
