Wczesna diagnostyka
Nadzór onkologiczny nad pacjentami z nieswoistymi zapaleniami jelit
lek. Weronika Walęcik-Kot
- W niniejszym artykule omówiono postępowanie dotyczące dwóch jednostek chorobowych zaliczanych do nieswoistych chorób zapalnych jelit (IBD – inflammatory bowel disease) – wrzodziejącego zapalenia jelita grubego (UC – ulcerative colitis) i choroby Leśniowskiego-Crohna (CD – Crohn’s disease) z zajęciem jelita grubego, opracowane na podstawie wytycznych przede wszystkim Polskiego Towarzystwa Gastroenterologii (PTG-E) i konsultanta krajowego w dziedzinie gastroenterologii
Nieswoiste choroby zapalne jelit a ryzyko raka jelita grubego
Nieswoiste choroby zapalne jelit to istotne z medycznego i społecznego punktu widzenia jednostki chorobowe, za czym przemawia narastająca zapadalność na nie w populacji zarówno pediatrycznej, jak i dorosłych. Obserwowane są dwa szczyty zachorowań: przypadające na 20-40 r.ż. oraz >60 r.ż. Szacuje się, że aktualnie w Polsce na UC i CD choruje blisko 100 tys. osób – niemal 75 tys. na UC i mniej więcej 25 tys. na CD1.
Etiologia IBD jest złożona. Aktualnie uznaje się, że do wystąpienia choroby predysponuje podatność genetyczna, która pod wpływem czynników środowiskowych prowadzi do wystąpienia złożonych zaburzeń immunologicznych. Nieswoiste choroby zapalne jelit uważa się za choroby cywilizacyjne, których wzmożone rozpowszechnienie wiąże się z tzw. zachodnim sposobem funkcjonowania – siedzącym trybem życia, stosowaniem używek, zanieczyszczeniem środowiska, a także ubogą w błonnik i przetworzoną żywnością zawierającą składniki, takie jak karageny, maltodekstryny i emulgatory2. Są to jednocześnie czynniki modyfikowalne, które można kontrolować, aby zmniejszyć ryzyko wystąpienia choroby. Z kolei świadomość pewnych szczególnych powikłań dotyczących m.in. zwiększonego ryzyka raka jelita grubego (CRC – colorectal cancer) dzięki wdrożeniu adekwatnego nadzoru zmniejsza je, a docelowo ma za zadanie uchronić pacjenta z IBD przed rozwojem nowotworu.
Pomimo postępu wiedzy na ten temat nadal w grupie chorych z IBD odsetek CRC pozostaje wyższy niż w populacji ogólnej. Rak jelita grubego jest też główną przyczyną zgonów pacjentów z IBD (ok. 10-15%)3. Ryzyko rozwoju raka jest związane z czasem trwania choroby, jej zasięgiem oraz przetrwałym zapaleniem. Skumulowane ryzyko w przypadku UC ocenia się na blisko 1% po 10 latach trwania choroby, 2% – po 20 latach i 5% po >20, a w populacji osób z towarzyszącym pierwotnym stwardniającym zapaleniem dróg żółciowych (PSC – primary sclerosing cholangitis) jest ono 5 razy wyższe i sięga nawet 35%3. Kolonoskopie nadzorcze mogą pozwolić na wcześniejsze wykrycie raka i polepszyć rokowania. Nie jest do końca jasne, dlaczego u większości pacjentów mija prawie dekada, zanim rozwinie się rak, podczas gdy u blisko 13% chorych rak jest rozpoznany w momencie postawienia diagnozy IBD4.
