Pacjent w trakcie leczenia onkologicznego
Radioterapia stereotaktyczna – co się zmieniło w ostatniej dekadzie?
dr n. med. Bartłomiej Tomasik
- W artykule omówiono aktualne wskazania do zastosowania radioterapii stereotaktycznej (SBRT – stereotactic body radiotherapy), z uwzględnieniem nowotworów narządowych, choroby oligometastatycznej oraz szczególnych sytuacji, takich jak ból nowotworowy. Przedstawiono także rozwój technik adaptacyjnych i obrazowania rezonansem magnetycznym (MR), które poszerzają możliwości precyzyjnego i spersonalizowanego leczenia z wykorzystaniem SBRT
W ostatnich latach odnotowuje się znaczący postęp technologiczny w zakresie radioterapii (RTH – radiotherapy), co istotnie zwiększyło precyzję i skuteczność leczenia. Radioterapia stereotaktyczna stanowi zaawansowaną koncepcję RTH, która dostarcza wyjątkowo precyzyjne i wysokie dawki promieniowania, przy jednocześnie minimalnej ekspozycji otaczających zdrowych tkanek. Tak wysoka precyzja jest osiągana dzięki wykorzystaniu nowoczesnych technologii obrazowania, innowacyjnych algorytmów planowania leczenia oraz rygorystycznych protokołów kontroli jakości. Radioterapia stereotaktyczna – w przeciwieństwie do konwencjonalnie frakcjonowanej RTH – wymaga nowego podejścia ze względu na odmienne wymagania dotyczące realizacji tej techniki i biologii stojącej za odpowiedzią tkanek na tak wysokie dawki promieniowania.
Początki SBRT są często wiązane z osobą dr. Larsa Leksella – szwedzkiego neurochirurga, który w latach 60. XX w. stworzył aparat Gamma Knife. Urządzenie było i jest wykorzystywane jedynie do leczenia zmian zlokalizowanych wewnątrzczaszkowo1. Na początku XXI w. nastąpił rozkwit SBRT w lokalizacjach pozaczaszkowych. Było to efektem pionierskiej pracy dr. Roberta Timmermana, który zaprezentował wyniki badania I fazy dotyczącego SBRT u chorych z rozpoznaniem wczesnego raka płuca (LC – lung cancer)2. Od tamtego czasu SBRT pozostaje w centrum intensywnych badań i rozwija się niezwykle dynamicznie, a postęp w technologiach obrazowania i planowania leczenia może dalej zwiększać jej precyzję oraz skuteczność, jednocześnie minimalizując ryzyko toksyczności. Dzięki rosnącej liczbie doniesień z literatury naukowej, szeroko dostępnej technologii oraz potrzebom pacjentów wymagających miejscowego leczenia SBRT stała się integralną częścią codziennej praktyki onkologicznej, a liczba wskazań do jej stosowania ciągle rośnie. W niniejszym opracowaniu skupiono się na najnowszych wskazaniach dotyczących zastosowania tej techniki.
Nowotwory przewodu pokarmowego
Rak wątrobowokomórkowy
W metaanalizie z 2025 r. porównano skuteczność i działania niepożądane SBRT oraz przezskórnej chemoembolizacji tętniczej (TACE – transarterial chemoembolization) w leczeniu raka wątrobowokomórkowego (HCC – hepatocellular carcinoma). Autorzy uwzglę...
