Wprowadzenie

Zaburzenia zachowania są definiowane jako trwały dezadaptacyjny wzorzec zachowań agresywnych i buntowniczych, które mają charakter aspołeczny i negatywnie wpływają na rozwój dziecka lub nastolatka oraz jego interakcje z rodzicami i przyjaciółmi. Charakteryzują się obecnością powtarzających się zachowań, w których łamane są podstawowe prawa innych osób lub ważne przypisane danemu wiekowi reguły społeczne. Rozpoznanie tej jednostki jest ciągle przedmiotem dyskusji, zawsze jednak powinno zostać odniesione do kontekstu religijnego, rodzinnego i aktualnie obowiązujących wartości społecznych.

Kategoria zachowań opozycyjno-buntowniczych, będąca synonimem łagodniejszej postaci zaburzeń zachowania, cechuje się obecnością nasilonych zachowań buntowniczych, przy czym brakuje poważniejszych działań aspołecznych lub agresywnych, które naruszają prawa innych osób. Utrwalony wzorzec zachowań obejmuje przede wszystkim zachowania negatywistyczne, wrogie, prowokacyjne oraz niszczycielskie, które wyraźnie przekraczają normy zachowania dla danego wieku i kontekstu społeczno-kulturowego. Dziecko przejawiające zachowania opozycyjno-buntownicze często traci panowanie nad sobą, kłóci się z dorosłymi, aktywnie opiera się lub odmawia spełniania próśb dorosłych lub stosowania się do zasad, celowo irytuje innych ludzi, wini innych za swoje błędy lub złe zachowanie, cechuje je drażliwość, łatwo irytuje się w obecności innych, często bywa rozzłoszczone lub obrażone, złośliwe i mściwe. Zachowania te najlepiej widać w kontaktach z dorosłymi lub osobami, które dziecko dobrze zna.¹

Z kolei kategoria poważnych zaburzeń zachowania obejmuje takie, które naruszają podstawowe prawa innych osób lub obowiązujące społeczne normy i zasady. Zachowania agresywne przyjmują postać:

• agresji w stosunku do ludzi i zwierząt (terroryzowanie, straszenie lub upokarzanie innych; rozpoczynanie bójek, używanie broni, która może powodować poważne obrażenia; fizyczne okrucieństwo w stosunku do ludzi i zwierząt; kradzieże przez wymuszenie; zmuszanie innej osoby do aktywności seksualnej)
• niszczenia własności (podkładanie ognia w celu spowodowania poważnych zniszczeń, celowe niszczenie własności innych osób)
• oszustwa lub kradzieży (częste kłamstwa w celu uzyskania dóbr czy przysług lub uniknięcia zobowiązań, kradzieże rzeczy o dużej wartości bez konfrontowania się z ofiarą)
• poważnego naruszania reguł (rozpoczynające się przed 13 rokiem życia pozostawanie poza domem w nocy mimo zakazów rodziców, ucieczki z domu na całą noc, wagarowanie)