Wprowadzenie

Neisseria meningitidis (dwoinka zapalenia opon mózgowo-rdzeniowych, meningokok) jest bakterią Gram-ujemną należącą do najczęstszych czynników etiologicznych ropnego zapalenia opon mózgowo-rdzeniowych i sepsy na świecie.¹ Zakażenia tą bakterią charakteryzują się dużym ryzykiem ciężkich powikłań i wysoką śmiertelnością, ponadto mogą dotyczyć nie tylko sporadycznych przypadków, ale występują również w postaci zachorowań epidemicznych. Zakażenia tym drobnoustrojem mogą przebiegać w sposób bardzo dramatyczny jako ciężkie krwiopochodne zakażenia określane mianem inwazyjnej choroby meningokokowej (IChM), takie jak zapalenia opon mózgowo-rdzeniowych (ZOMR), sepsa, ropne zapalenia stawów, zapalenie płuc, osierdzia, wsierdzia, szpiku kostnego. Bakteria ta wywołuje również zakażenia miejscowe, tj. zapalenia spojówek, ucha środkowego, gardła. Przebieg choroby zależy od zjadliwości szczepu, odporności organizmu gospodarza oraz szybkości zastosowania właściwego leczenia. Najwięcej zakażeń odnotowuje się u małych dzieci. W Europie w 2012 roku 37% przypadków dotyczyło dzieci poniżej 5 roku życia, a aż 16% – niemowląt.² Zapadalność w grupie wiekowej poniżej 1 roku życia wynosi około 20/100 000 przy ogólnej zapadalności w Europie na poziomie 0,68/100 000.³ Drugą co do częstości najbardziej narażoną grupą jest młodzież i młodzi dorośli.

Epidemiologia zakażeń meningokokowych na świecie

Na świecie każdego roku odnotowuje się około 500 000 zachorowań na IChM, z czego 10% kończy się zgonem chorego.⁴ Najwięcej zachorowań na IChM występuje się w Afryce, w regionie zwanym pasem zapaleń opon mózgowo-rdzeniowych (meningitis belt) położonym na południe od Sahary. W czasie epidemii występujących tam co kilka lat choruje 1% populacji, a zapadalność sięga 1000/100 000. W Europie współczynnik zapadalności na IChM jest znacznie mniejszy i w 2012 roku wyniósł 0,68/100 000. W ostatnich latach wskaźnik ten na naszym kontynencie znacznie zmalał, w 1999 roku wynosił 1,67/100 000.³ W tym czasie niektóre kraje wprowadziły do swoich programów rutynowe szczepienia przeciwko meningokokom. W 1999 roku w Holandii odnotowano 4,51 przypadku zachorowania na 100 000 mieszkańców, natomiast w roku 2012 – 0,65 na 100 000. W Wielkiej Brytanii podobnie, wskaźnik zapadalności zmalał w tym samym czasie z 5,4/100 000 do 1,37/100 000.² Obecnie w zależności od kraju zapadalność waha się od 0,11 w Bułgarii do 1,76 na Litwie.² W Stanach Zjednoczonych po wprowadzeniu wśród młodzieży szczepień w 2005 roku wskaźnik zapadalności zmalał z 0,8/100 000 w 2000 roku do 0,15/100 000 w 2012 roku.^5,6