Wprowadzenie

Mononukleoza zakaźna jest powszechnie występującą chorobą i najczęstszą postacią kliniczną ostrego zakażenia wirusem Epsteina-Barr (EBV) należącym do rodziny Herpesviridae. Wirus ten, określany według nomenklatury taksonomicznej jako HHV4 (human herpes virus 4), ma również związek z występowaniem licznych chorób rozrostowych, szczególnie u osób z obniżoną odpornością.

U młodszych dzieci mononukleoza zakaźna jest chorobą w większości przypadków samoograniczającą się i przebiegającą zwykle bezobjawowo. Dzieci starsze, młodzież i młodzi dorośli częściej mają klasyczne objawy kliniczne, takie jak: gorączka, zapalenie gardła i migdałków podniebiennych, limfadenopatia oraz powiększenie wątroby i śledziony. Każdy pediatra w swojej codziennej praktyce dosyć często spotyka się z typowymi przypadkami zachorowań na mononukleozę zakaźną.

Celem pracy jest jednak zwrócenie uwagi na nietypową lokalizację zakażenia EBV, objawy alarmowe, późne powikłania oraz przewlekły przebieg mononukleozy zakaźnej.

Epidemiologia

Zakażenia EBV są powszechne i występują na całym świecie. Prawie połowa dzieci 5-letnich oraz 90-95% populacji osób dorosłych ma dodatnie miano przeciwciał świadczące o przebytym zakażeniu. Jedynym naturalnym gospodarzem wirusa jest człowiek, a źródłem zakażenia może być chory, ozdrowieniec lub nosiciel. Wyróżniamy dwa typy wirusa Epsteina-Barr: typ A EBV jest odpowiedzialny za 90% zachorowań w Europie, natomiast infekcje spowodowane typem B przeważają w krajach Afryki równikowej. Zidentyfikowano wiele antygenów EBV, z których najważniejsze – wykorzystywane w diagnostyce serologicznej – to: antygen kapsydowy (VCA – viral capsid antigen), antygen wczesny (EA – early antigen) oraz antygeny jądrowe (EBNA – Epstein-Barr nuclear antigen).^1-6

W Polsce liczba rejestrowanych zakażeń rośnie co roku. Na przykład w latach 1991-1995 wskaźnik zapadalności wynosił 1,84 na 100 000 osób, zaś w roku 2005 już 7,17/100 000.^3,4 Należy zdawać sobie sprawę, że liczba przypadków mononukleozy zakaźnej jest niedoszacowana, co wynika z częstego bezobjawowego zakażenia EBV.

Na wiek, w którym dojdzie do zakażenia, mają wpływ warunki życia. W krajach rozwijających się pierwotne zakażenie wirusem EB dotyczy częściej małych dzieci, podczas gdy w krajach o wysokim statusie socjoekonomicznym i wyższym poziomie higieny szczyt zachorowań przypada na drugą dekadę życia.^2,3,5,6

Do transmisji wirusa dochodzi głównie przez bezpośredni lub pośredni kontakt ze śliną osoby zakażonej. Mononukleoza zakaźna nazywana jest często „chorobą pocałunków” (kissing disease). Opisano również rzadkie przypadki zakażenia EBV w wyniku przet...