Wprowadzenie

W poprzednich artykułach, w ramach naszego cyklu, starałyśmy się przybliżyć głównie problematykę niektórych nowotworów złośliwych. Ostatnio omówiłyśmy anomalie naczyniowe, które choć częste, zazwyczaj mają charakter łagodny. Tym razem chciałybyśmy zaprezentować kolejną grupę chorób o przeważnie łagodnym charakterze, z którą pediatrzy spotykają się prawie codziennie w swojej praktyce klinicznej – znamiona barwnikowe – kładąc nacisk przede wszystkim na objawy, które powinny skłonić do dalszej diagnostyki i ewentualnego specjalistycznego leczenia.

Obecność zmian barwnikowych na skórze dzieci często niepokoi rodziców. Mimo że zazwyczaj zmiany te nie stanowią zagrożenia życia, nadmierny niepokój prowadzi nierzadko do włączania niepotrzebnych procedur diagnostyczno-terapeutycznych i w rezultacie do dyskomfortu małego pacjenta. Dodatkowo chciałybyśmy również zwrócić uwagę na wczesne objawy mogące sugerować rozwój złośliwej choroby nowotworowej na tle zmiany łagodnej, zważywszy na to, że wczesne rozpoznanie jest jednym z podstawowych czynników warunkujących powodzenie leczenia, wpływającym nie tylko na rokowanie, ale też na jakość życia pacjenta po zakończonej terapii.

Omówienie

Znamiona barwnikowe stanowią złożoną grupę zmian w obrębie skóry. W okresie niemowlęcym i dziecięcym większość z nich ma charakter łagodny, niebudzący niepokoju onkologicznego. Głównym problemem jest efekt kosmetyczny.

Niekiedy zmiany w obrębie skóry są częścią chorób ogólnoustrojowych. Znamiona jako objaw skórny mogą wskazywać na występowanie takich chorób, jak nerwiakowłókniakowatość, zespół Albrighta, zespół Watsona, stwardnienie guzowate, zespół LEOPARD czy zespół Westerhofa; ich pojawienie się może wyprzedzać zasadnicze rozpoznanie.

Znamiona powstają, gdy zwiększa się liczba melanocytów lub gdy zwiększa się ilość barwnika w melanocytach. Przyczyny tych zjawisk nie są do końca poznane. Udowodniono wpływ działania promieniowania UV, hormonów oraz czynników genetycznych. W początkowej fazie powstawania znamion obserwujemy kumulację barwnika i ich powiększanie się, po czym część zmian stabilizuje się i nie zmienia swojego wyglądu, część może ulegać samoistnej inwolucji i w efekcie może stać się niewidoczna. Znamiona mogą być wrodzone i nabyte. Im starsze dziecko, tym częstość występowania znamion jest większa; szczególnie wyraźnie widać to w okresie pokwitania. Przeciętny dorosły człowiek ma na swoim ciele około 20 znamion barwnikowych. Częściej występują one na górnej połowie ciała, a zwłaszcza na twarzy, szyi, na górnej części klatki piersiowej i plecach.