Najczęstszą przyczyną wrodzonego przerostu nadnerczy jest deficyt 21α-hydroksylazy, który odpowiada za 90-95% wszystkich przypadków tej choroby, w praktyce klinicznej zarówno u noworodków, jak i w późniejszym wieku mamy zatem do czynienia głównie z tą postacią choroby.

Wprowadzenie

Nazwa wrodzony przerost nadnerczy (WPN) obejmuje grupę dziedziczonych autosomalnie recesywnie zaburzeń enzymatycznych biosyntezy kortyzolu powstających w wyniku mutacji genów kodujących te enzymy. Następstwem mutacji jest zmniejszenie lub zahamowanie aktywności jednego z kluczowych enzymów biorących udział w tym procesie.

Niedobór kortyzolu powoduje brak hamowania zwrotnego podwzgórza i przysadki, prowadzi do wzmożonego wydzielania kortykoliberyny (CRH), proopiomelanokortyny (POMC) i kortykotropiny (ACTH), ciągłego pobudzania kory nadnerczy, jej przerostu, zwiększonego wydzielania hormonów, których powstawanie nie jest zaburzone, oraz produktów steroidogenezy wytwarzanych w nadmiarze przed miejscem bloku enzymatycznego. W efekcie w WPN różnie silnie wyrażony niedobór kortyzolu współistnieje z nadmiarem i/lub niedoborem innych hormonów kory nadnerczy (mineralokortykosteroidów, androgenów nadnerczowych). Przewlekłe zwiększenie stężenia CRH może skutkować zaburzeniami przemiany materii oraz psychicznymi – jak w stanach przewlekłego wyczerpania i depresji.

Obraz kliniczny poszczególnych postaci WPN jest zróżnicowany, zależy od rodzaju mutacji determinującej defekt enzymu, jego ilościowy niedobór, a w efekcie wiek ujawniania się objawów (okres noworodkowy, dojrzewania czy wiek dorosły).

Do enzymów niezbędnych do biosyntezy kortyzolu należą:

• białko StAR (20,22-desmolaza)
• dehydrogenaza 3β-hydroksysteroidowa
• 17α-hydroksylaza
• 21α-hydroksylaza
• 11β-hydroksylaza
• oksydoreduktaza P450 (21- i 17-aromataza)
• dehydrogenaza 11β-hydroksysteroidowa 1.

Najczęstszą przyczyną WPN jest deficyt 21α-hydroksylazy (CYP21A), który odpowiada za 90-95% wszystkich przypadków tej choroby, w praktyce klinicznej zarówno u noworodków, jak i w późniejszym wieku mamy zatem do czynienia głównie z tą postacią choroby.

Nadmiar androgenów, rozpoczynający się już w okresie płodowym, jest przyczyną nieprawidłowego rozwoju zewnętrznych narządów płciowych (wirylizacji) u dziewczynek, bez zmian patologicznych w obrębie narządów płciowych u chłopców (w niedoborze 21-hydroksylazy i 11β-hydroksylazy oraz oksydoreduktazy P450). Natomiast w innych, rzadziej spotykanych zaburzeniach enzymatycznych steroidogenezy może dochodzić do niedoboru androgenów w życiu płodowym i do niedostatecznej maskulinizacji płodów męskich (niedobór dehydrogenazy 3β-hydroksysteroidowej, 17α-hydroksylazy i białka StAR oraz oksydoreduktazy P450). Dlatego w przypadku dzieci z WPN często pojawiają się trudności w określeniu właściwej płci w chwili urodzenia.