Ostre bóle brzucha u dzieci

dr n. med. Urszula Grata-Borkowska
dr hab. n. med. Maria Magdalena Bujnowska-Fedak

Katedra i Zakład Medycyny Rodzinnej, Uniwersytet Medyczny im. Piastów Śląskich we Wrocławiu

Adres do korespondencji: dr n. med. Urszula Grata-Borkowska, Katedra i Zakład Medycyny Rodzinnej Uniwersytetu Medycznego im. Piastów Śląskich we Wrocławiu, ul. Syrokomli 1, 51-141 Wrocław; e-mail: ugratka@op.pl

Ostre bóle brzucha u dzieci mogą być objawem zagrażającym życiu, wymagającym szybkiej diagnostyki i leczenia (niekiedy chirurgicznego). Od sprawnego przeprowadzenia badania podmiotowego i przedmiotowego oraz znajomości symptomatologii i umiejętności różnicowania przez lekarza zależy dalsze rokowanie co do zdrowia i życia pacjenta.

Wprowadzenie

Ostry ból brzucha jest definiowany jako zdarzenie medyczne, w którym występuje nagły, ciężki ból w jamie brzusznej o natężeniu narastającym w ciągu kilku godzin.1 Często towarzyszą mu inne objawy.2 To jeden z najczęstszych problemów zdrowotnych zgłaszanych przez dziecko.3 Wizyty małych pacjentów z ostrym bólem brzucha stanowią około 9% wizyt w placówkach podstawowej opieki zdrowotnej (POZ).4

Bóle brzucha mogą być trzewne, somatyczne i odniesione ze względu na naturę pobudzanych receptorów.

Ból trzewny

Ból trzewny jest zwykle tępy, słabo umiejscowiony i przemijający, ma charakter kolkowy, niejednokrotnie towarzyszą mu objawy wegetatywne (nudności, wymioty), często lokalizuje się symetrycznie wzdłuż linii pośrodkowej ciała i nasila się w spoczynku.1 Na ogół wynika z pobudzenia trzewnych receptorów bólowych znajdujących się na błonie surowiczej, w krezce oraz w mięśniach jelit i narządów mających światło.5 Receptory te odpowiadają za reakcje na czynniki mechaniczne i chemiczne, takie jak: rozciąganie, napięcie i niedokrwienie (tab. 1).

Ból somatyczny

Ból somatyczny jest ostry, przedłużający się, bardziej intensywny i lepiej umiejscowiony. Zazwyczaj ma nagły początek, nasila go kaszel i zmiana pozycji ciała. Najsilniej odczuwa się go w miejscu zmienionym chorobowo.1 Receptory odpowiedzialne za ból somatyczny są zlokalizowane w otrzewnej ściennej, mięśniach i skórze. Do ich pobudzenia dochodzi w wyniku procesu zapalnego, napięcia albo rozciągania otrzewnej ściennej.

Ból odniesiony

Ból odniesiony jest dobrze zlokalizowany, ale odczuwany w dystalnych częściach dermatomów – w miejscu odległym od uszkodzonych narządów. Przykładowo proces zapalny z przepony może być odczuwany jako ból w ramionach i dolnej części szyi.1,5

Etiologia

Ostry ból brzucha może świadczyć o chorobie wymagającej interwencji chirurgicznej.5,6 Najczęściej jednak jest objawem schorzeń niegroźnych dla życia, np. zapalenia jelit w przebiegu infekcji wirusowej czy bakteryjnej. Mimo że ból brzucha jest zwykle łagodny i samoograniczający, aż u 10-30% dzieci zgłaszających się na oddziały pomocy doraźnej zachodzi konieczność szybkiej interwencji chirurgicznej z powodu ostrego zapalenia wyrostka robaczkowego albo innych podobnych stanów.4

Pełna wersja artykułu omawia następujące zagadnienia:

Wywiad (badanie podmiotowe)

Badanie przedmiotowe nie powinno być ograniczone jedynie do badania jamy brzusznej. Należy przeprowadzić też badanie osłuchowe płuc i serca, badanie otoskopowe [...]

Badanie przedmiotowe

Badanie przedmiotowe nie powinno być ograniczone jedynie do badania jamy brzusznej. Należy przeprowadzić też badanie osłuchowe płuc i serca, badanie otoskopowe [...]

Badania dodatkowe

Podstawą ustalenia właściwego rozpoznania w ostrych bólach brzucha jest wywiad i badanie przedmiotowe, jednak często wykonuje się też testy laboratoryjne oraz [...]

Cechy kliniczne jednostek chorobowych

Poniżej opisujemy przykładowe cechy kliniczne jednostek chorobowych, których objawem jest ostry ból brzucha.16

Podsumowanie

Znajomość patofizjologii ostrego bólu brzucha u dzieci przez pediatrę czy lekarza rodzinnego pozwala mu skrupulatnie zebrać wywiad, dokładnie zbadać małego pacjenta [...]

Do góry