Noworodek w ambulatorium

Redaktor działu: prof. dr hab. n. med. Agnieszka Kordek Klinika Patologii Noworodka, Pomorski Uniwersytetu Medycznego w Szczecinie

Noworodek z podejrzeniem zapalenia opon mózgowo-rdzeniowych

prof. dr hab. n. med. Agnieszka Kordek

Klinika Patologii Noworodka, Pomorski Uniwersytet Medyczny w Szczecinie

Adres do korespondencji: prof. dr hab. n. med. Agnieszka Kordek, Klinika Patologii Noworodka, Pomorski Uniwersytet Medyczny w Szczecinie, al. Powstańców Wielkopolskich 72, 70-111 Szczecin; e-mail: agkordek@pum.edu.pl

Bakteryjne zapalenie opon mózgowo-rdzeniowych (ZOMR, meningitis) występuje w okresie noworodkowym częściej niż w populacji dzieci starszych i osób dorosłych. Na ogół jest konsekwencją uogólnionego zakażenia septycznego (krwiopochodne). Za zwiększoną częstość występowania choroby odpowiadają niedojrzałe mechanizmy odporności komórkowej i humoralnej oraz większa przepuszczalność bariery krew–mózg.

Wprowadzenie

Pomimo postępu w diagnostyce i leczeniu śmiertelność w przebiegu bakteryjnego ZOMR nadal pozostaje duża – 10-15%. Konsekwencją przechorowania mogą być: zaburzenia rozwoju psychoruchowego, zaburzenia zachowania, uszkodzenia ośrodkowego układu nerwowego (OUN) i padaczka.

Epidemiologia

Bakteryjne zapalenie opon mózgowo-rdzeniowych występuje u około 15% noworodków z sepsą. W przypadku inwazyjnej choroby o etiologii Streptococcus agalactiae w zakażeniach o wczesnym początku częstość ZOMR wynosi 5-10%, a w zakażeniach o późnym początku – 25%.

Czynnikami ryzyka wystąpienia sepsy i ZOMR są:

  • wcześniactwo
  • mała urodzeniowa masa ciała
  • hipotrofia wewnątrzmaciczna (IUGR – intrauterine growth restriction)
  • przedwczesne pęknięcie pęcherza płodowego
  • długotrwałe odchodzenie wód płodowych przed porodem
  • kolonizacja okolicy moczowo-płciowej matki paciorkowcami z grupy B (GBS – group B streptococcus)
  • stany zapalne układu moczowego i rodnego matki
  • cukrzyca matki
  • niedotlenienie okołoporodowe
  • galaktozemia
  • wady wrodzone
  • stosowanie inwazyjnych procedur w trakcie ciąży, porodu oraz pobytu noworodka w szpitalu
  • żywienie pozajelitowe noworodka
  • kaniulacja naczyń krwionośnych noworodka.

Etiologia

Do najczęstszych patogenów odpowiedzialnych za wystąpienie sepsy z zapaleniem opon mózgowo-rdzeniowych u noworodków należą GBS i Escherichia coli. Dotyczy to zwłaszcza zakażeń wrodzonych o wczesnym początku, ujawniających się do 3 doby życia. Rzadko występują zakażenia wczesne o etiologii: Listeria monocytogenes, Haemophilus influenzae, Streptococcus pneumoniae, Enterococcus i Staphylococcus aureus. Zakażenia szpitalne (nosocomial infections), ujawniające się zwykle powyżej 3 doby życia dziecka, są wywołane przez florę szpitalną lub endogenną florę kolonizującą błony śluzowe i skórę noworodka – gronkowce, pałeczki jelitowe Gram(–), takie jak: Klebsiella, Serratia marcescens, Pseudomonas aeruginosa, Acinetobacter i inne. Bardzo rzadko przyczyną sepsy i ZOMR u noworodka jest Neisseria meningitidis.

Objawy kliniczne

Kliniczne objawy ZOMR są zasadniczo podobne do obrazu sepsy:

Pełna wersja artykułu omawia następujące zagadnienia:

Ocena badania ogólnego PMR u noworodków

Obecność powyżej 20 leukocytów w mikrolitrze PMR u chorych noworodków zazwyczaj uważa się za nieprawidłową.

Rozpoznanie ZOMR u noworodków

Zapalenie opon mózgowo-rdzeniowych podejrzewamy u noworodka z objawami klinicznymi sepsy oraz w przypadku dodatniego wyniku posiewu krwi. Objawy kliniczne początkowo mogą [...]

Różnicowanie

W przypadku ujemnych wyników posiewów krwi i płynu mózgowo-rdzeniowego u chorych noworodków z nieprawidłowym wynikiem badania ogólnego PMR diagnostyka aseptycznego ZOMR [...]

Czas wystąpienia objawów

Zakażenia u noworodków umownie dzielą się na zakażenia o wczesnym początku (wrodzone), zwykle występujące do 72 godzin od urodzenia, oraz zakażenia [...]

Leczenie

Noworodek z zapaleniem opon mózgowo-rdzeniowych powinien być hospitalizowany na oddziale intensywnej terapii. W każdym przypadku bakteryjnego ZOMR leczeniem przyczynowym jest antybiotykoterapia [...]

Powikłania ZOMR

Śmiertelność w zapaleniu opon mózgowo-rdzeniowych u noworodków wynosi 10-15%. U około 20% dzieci wystąpią ciężkie zaburzenia neurologiczne, a w 35% przypadków [...]

Podsumowanie

Ryzyko zapalenia opon mózgowo-rdzeniowych w okresie noworodkowym jest znacznie większe niż w innych okresach życia. ZOMR zwykle występuje w przebiegu sepsy. [...]
Do góry