ArtykuŁy

Ostre zapalenie ucha środkowego u dzieci

prof. dr hab. n. med. Grażyna Mielnik-Niedzielska1
lek. Sylwia Schwartz2,3

1Katedra i Klinika Otolaryngologii Dziecięcej, Foniatrii i Audiologii, Uniwersytet Medyczny w Lublinie

2Samodzielna Pracownia Otoneurologiczna, Uniwersytet Medyczny w Lublinie

3Studium Doktoranckie Wydziału Nauk o Zdrowiu, Uniwersytet Medyczny w Lublinie

Adres do korespondencji: lek. Sylwia Schwartz, Katedra i Klinika Otolaryngologii Dziecięcej, Foniatrii i Audiologii, Uniwersytecki Szpital Dziecięcy w Lublinie, ul. Profesora Antoniego Gębali 6, 20-093 Lublin; e-mail: sylwiaschwartz@umlub.pl

Ostre zapalenie ucha środkowego (AOM – acute otitis media) to jedna z najczęstszych infekcji wieku dziecięcego i tym samym najczęstszy problem, z jakim rodzice zgłaszają się z małymi pacjentami do lekarza. Objawy AOM obejmują ból ucha (u starszych dzieci) lub pociąganie, pocieranie ucha czy niespecyficzne objawy, takie jak gorączka, drażliwość lub złe samopoczucie (u młodszych dzieci).

Wprowadzenie

Ostre zapalenie ucha środkowego pozostaje jedną z najpowszechniejszych chorób występujących w dzieciństwie.1 Szacuje się, że 84% wszystkich dzieci doświadczyło co najmniej 1 epizodu AOM przed upływem 3 roku życia.2

Zapalenie ucha środkowego, w tym AOM i zapalenie ucha środkowego z wysiękiem (OME – otitis media with effusion), to najczęstszy powód wizyty z dzieckiem u lekarza. Obraz kliniczny zapalenia ucha środkowego zależy od wieku pacjenta.3 Im młodsze dziecko, tym objawy AOM mogą być bardziej niespecyficzne i uogólnione.3 U niemowląt dominują: niepokój, tarcie główką o poduszkę lub płacz w momencie ucisku skrawka usznego. U starszych dzieci Gryczyńska dzieli objawy AOM na 2 grupy: związane z zakażeniem wirusowym górnych dróg oddechowych (katar, kaszel, gorączka, wymioty, czasem biegunka) oraz związane bezpośrednio ze stanem zapalnym ucha (ból ucha, pogorszenie słuchu, ewentualnie wyciek z ucha).3 Podstawowe badanie, jakie należy wykonać, jeśli wystąpią powyższe objawy, to otoskopia. Obraz otoskopowy jest bardzo niejednoznaczny. Stan zapalny ucha środkowego sugeruje przekrwienie błony bębenkowej, jej zaczerwienienie lub ewentualne uwypuklenie. W początkowym okresie można jedynie obserwować przekrwienie błony bębenkowej w rzucie rękojeści młoteczka.3

W przebiegu AOM Gryczyńska wyróżnia 4 etapy:

  • etap nieżytowy – przekrwienie błony bębenkowej, ujemne ciśnienie w uchu środkowym, które sprzyja tworzeniu się przesięku, i charakterystyczny silny ból ucha
  • etap wysięku – ból i gorączka dominują w obrazie klinicznym w 1-3 dobie, a w obrazie otoskopowym pojawia się uwypuklenie błony bębenkowej
  • etap ropnego wysięku – objawia się często samoistnym wyciekiem po pęknięciu błony bębenkowej
  • etap gojenia.3

Podczas gdy większość dzieci doświadcza AOM sporadycznie, niektórzy pacjenci cierpią na nawracające AOM, zdefiniowane jako 3 lub więcej epizodów w ciągu 6 miesięcy albo 4 epizody w ciągu 1 roku.4

Częstość występowania

Ostre zapalenie ucha środkowego jest jedną z najczęstszych infekcji wieku dziecięcego i ważną przyczyną wizyt w placówkach podstawowej opieki zdrowotnej w Wielkiej Brytanii. Antybiotyki przepisuje się tam w 87% tych epizodów.4 Użycie antybiotyków ...

Pełna wersja artykułu omawia następujące zagadnienia:

Etiologia

Bakterie najczęściej powodujące AOM to: Streptococcus pneumoniae, Haemophilus influenzae i Moraxella catarrhalis.7 Coraz więcej dowodów wskazuje na to, że od momentu [...]

Czynniki ryzyka

Ostre zapalenie ucha środkowego występuje w pierwszych 2 latach życia, szczególnie u dzieci w wieku 6-12 miesięcy (szczyt zachorowań). Na zwiększoną [...]

Rokowanie

Venekamp i wsp. w przeglądzie piśmiennictwa stwierdzili, że poważne powikłania AOM obejmują: ostre zapalenie wyrostka sutkowatego (AM – acute mastoiditis), porażenie [...]

Patofizjologia

Zdarzeniem poprzedzającym AOM w większości przypadków jest wirusowe zakażenie górnych dróg oddechowych, które powoduje zapalenie błony śluzowej górnych dróg oddechowych, w [...]

Diagnostyka

Dokładne rozpoznanie zapalenia ucha środkowego u niemowląt i małych dzieci jest często trudne. Objawy niejednokrotnie pokrywają się bowiem z objawami chorób [...]

Leczenie

W wytycznych postępowania w AOM zaproponowanych przez AAP w 2013 roku stwierdzono, że leczenie powinno obejmować ocenę bólu. Jeżeli ból jest [...]

Długość trwania antybiotykoterapii

Ovnat Tamir i wsp., analizując wytyczne publikowane przez towarzystwa pediatryczne w krajach rozwiniętych i w krajach rozwijających się, stwierdzili, że czas [...]

Drenaż wentylacyjny

Diagnostyczna myringotomia oraz tympanocenteza, czyli punkcja błony bębenkowej i aspiracja wysięku z ucha środkowego w celu zmniejszenia ciśnienia, umożliwiająca identyfikację patogenów, [...]

Podsumowanie

Ostre zapalenie ucha środkowego to jedna z najczęstszych chorób wieku dziecięcego. Rozpoznanie AOM czasami przysparza problemów, ale należy je podejrzewać u [...]

Do góry