Rozwój psychoseksualny dzieci i młodzieży.
Obserwowane formy ekspresji seksualnej – norma i patologia

dr n. med. Katarzyna Bajszczak1 
dr n. med. Maria Szarras-Czapnik2

1Poradnia Psychiatryczna dla Dzieci i Młodzieży, Instytut „Pomnik – Centrum Zdrowia Dziecka” w Warszawie

2Klinika Endokrynologii i Diabetologii, Instytut „Pomnik – Centrum Zdrowia Dziecka” w Warszawie

Adres do korespondencji: dr n. med. Katarzyna Bajszczak

Poradnia Psychiatryczna dla Dzieci i Młodzieży, Instytut „Pomnik – Centrum Zdrowia Dziecka”

al. Dzieci Polskich 20, 04-730 Warszawa

e-mail: k.bajszczak@ipczd.pl

  • Płeć biologiczna a płeć psychiczna, czyli o rozwoju płciowym człowieka i tożsamości płciowej
  • Omówienie seksualnych zachowań dzieci – od masturbacji przez zachowania orientacyjne i interakcyjne po zachowania twórcze. Kiedy nie powinny niepokoić, a kiedy ich obserwacja może mieć wartość diagnostyczną?
  • Masturbacja, petting i inicjacja seksualna jako formy ekspresji seksualnej okresu dorastania


Rozwój płciowy jest ważnym elementem rozwoju człowieka. Składają się na niego czynniki biologiczne, psychiczne i społeczne. Przejawy seksualności obserwujemy na długo przed okresem dojrzewania, praktycznie od pierwszych miesięcy życia dziecka. Podstawowe formy dziecięcej ekspresji seksualnej to: masturbacja, zachowania orientacyjne i interakcyjne. Obserwując je, niektórzy dorośli odczuwają niepokój, tymczasem taka aktywność u dziecka zwykle ma charakter rozwojowy. Okres adolescencji to kolejny etap w rozwoju psychoseksualnym człowieka. To czas, kiedy ujawnia się potrzeba seksualna, czas zawierania pierwszych związków i podejmowania coraz bardziej dojrzałej aktywności seksualnej. To także ważny moment w procesie kształtowania tożsamości i orientacji płciowej oraz preferencji seksualnych.

Rozwój płci biologicznej

Rozwój płciowy człowieka ma swój początek już w chwili zapłodnienia. To układ genów decyduje o dalszym rozwoju w kierunku męskim lub żeńskim. Proces rozwoju płci przebiega kaskadowo, czyli każdy kolejny etap jest uwarunkowany pomyślnym przebiegiem etapu poprzedzającego.

W procesie różnicowania płci wyróżniamy:

  • płeć genetyczną
  • płeć gonadalną
  • płeć genitalną
  • płeć fenotypową (zwaną też somatyczną)
  • płeć psychoseksualną.

Płeć genetyczna zależy od układu chromosomów płciowych w kariotypie. Jest ona określana poprzez połączenie komórki jajowej zawierającej chromosom X z plemnikiem, który może zawierać chromosomy X lub Y. Prawidłowy kariotyp męski (46,XY) lub żeński ...

Płeć psychiczna – tożsamość płciowa

Wytwarzanie się identyfikacji płciowej (poczucia przynależności do danej płci) i zachowań charakterystycznych dla danej płci wiąże się z predyspozycją genetyczną oraz z wpływem hormonów płciowych już w życiu płodowym na ośrodki w mózgu, przede wsz...

Poczucie przynależności płciowej ujawnia się zwykle między 2 a 3 r.ż. Większość dzieci potrafi wówczas poprawnie określić płeć swoją oraz innych. Zaczyna rozumieć określenia dotyczące płci i związane z nimi stereotypowe zachowania. Ten poziom świa...

  • tożsamości płciowej, czyli przekonania, że jest się mężczyzną lub kobietą
  • orientacji płciowej, czyli ukierunkowania zachowań seksualnych w stronę określonej płci
  • preferencji seksualnych, czyli wyboru formy i obiektu zachowań seksualnych
  • ról płciowych, czyli przekonania o zachowaniach społecznych różnicujących płeć męską i żeńską5.

Pełna wersja artykułu omawia następujące zagadnienia:

Dziecięca ekspresja seksualna

Rozwój seksualny jest ściśle związany z jedną z podstawowych potrzeb, jaką jest potrzeba więzi emocjonalnej, a jej pierwszym i najważniejszym obiektem [...]

Rozwój psychoseksualny w okresie dorastania

Okres dojrzewania płciowego to nie tylko czas intensywnych zmian fizycznych, lecz także okres rozwoju tożsamości, poszukiwania odpowiedzi na pytania: kim jestem?, [...]

Podsumowanie

Rozwój płciowy człowieka to złożony proces, w którym ważną rolę odgrywają czynniki zarówno biologiczne, jak i psychiczne oraz społeczno-kulturowe. Seksualność jest [...]

Do góry