Zaburzenia tikowe to grupa schorzeń, które w istotny sposób mogą zakłócać codzienne funkcjonowanie dziecka i utrudniać mu pełnienie obowiązku szkolnego oraz kontakty z rówieśnikami. Dodatkowo tikom często towarzyszy całe spektrum innych zaburzeń, które nawet bardziej niż same tiki mogą pogarszać rokowanie. Niniejszy artykuł stanowi próbę omówienia i usystematyzowania najważniejszych metod leczenia zaburzeń tikowych u dzieci.

Tiki to krótkotrwałe, mimowolne, stereotypowe i nawracające ruchy lub wokalizacje. Cechą charakterystyczną tików jest występowanie poprzedzającego sygnału ostrzegawczego, czyli dyskomfortu lub napięcia w obrębie części ciała, której tik dotyczy. Powstrzymywanie się od wykonania tiku powoduje narastanie napięcia, a jego wykonanie wiąże się ze zniesieniem nieprzyjemnego uczucia i wystąpieniem ulgi. Podział tików przedstawiono w tabeli 1. Klasyfikację i kryteria rozpoznania zaburzeń tikowych według międzynarodowej klasyfikacji ICD-10 zestawiono w tabeli 2. Zaburzenie tikowe może mieć bardzo różny obraz kliniczny u jednego dziecka. Jego początek przypada średnio na 5-6 r.ż. i zwykle ma postać pojedynczego tiku, najczęściej prostego ruchowego. Po kilku tygodniach lub miesiącach może nastąpić zmiana lokalizacji lub rodzaju tiku. Największe nasilenie choroby przypada zwykle na 10-12 r.ż. U większości pacjentów z wiekiem nasilenie tików stabilizuje się na pewnym poziomie lub dochodzi do ich całkowitego zaniku do okresu dorosłości. Do czynników zwiększających nasilenie tików zaliczamy: stres, silne emocje, zmęczenie, miesiączkę oraz infekcje. Czynniki zmniejszające nasilenie tików to: sen, stan zwiększonej koncentracji i uwagi oraz wysiłek fizyczny.

Zaburzenia tikowe najczęściej nie są odosobnionym problemem pacjenta. U 85,7% osób z tikami stwierdza się także inne choroby. Najczęściej tikom towarzyszą zespół nadpobudliwości psychoruchowej z deficytem uwagi (ADHD – attention deficit hyperactivity disorder; u ponad 50% chorych) oraz zaburzenie obsesyjno-kompulsyjne (OCD – obsessive-compulsive disorder; u połowy pacjentów). Mogą współwystępować także zaburzenia afektywne, specyficzne trudności szkolne, zaburzenia lękowe oraz zachowania agresywne¹. Każdy pacjent z zaburzeniami tikowymi wymaga oceny występowania zaburzeń współwystępujących i ewentualnie wdrożenia odpowiedniego ich leczenia².