Temat numeru
Gorączka u małego dziecka – od urodzenia do 5 roku życia
prof. dr hab. n. med. Agnieszka Kordek1
lek. Marcin Kordek2
- Postępowanie z gorączkującym noworodkiem, niemowlęciem i młodszym dzieckiem w świetle rekomendacji National Institute for Health and Care Excellence (NICE) z 2019 roku
- Kiedy gorączka jest oznaką poważnej choroby? Diagnostyka u gorączkującego dziecka i ocena ryzyka ciężkiego zachorowania według NICE (system „sygnalizacji świetlnej”)
- Leki przeciwgorączkowe – zastosowanie paracetamolu i ibuprofenu u najmłodszych pacjentów
Temperatura ciała człowieka określana jest na 36,6°C. W zależności od wieku, pory dnia, aktywności fizycznej, fazy cyklu miesiączkowego obserwuje się niewielkie wahania o około 0,5°C. Niemowlęta i małe dzieci w większości mają nieco wyższą temperaturę niż dorośli. Wynika to z większego stosunku powierzchni do masy ciała oraz intensywniejszego metabolizmu. Za utrzymanie stałej temperatury ciała odpowiada ośrodek termoregulacji znajdujący się w podwzgórzu. U donoszonego noworodka sprawny ośrodek pozwala na utrzymanie równowagi między utratą ciepła (przez parowanie, przewodzenie, konwekcję) a jego wytwarzaniem w procesach metabolicznych przy zachowaniu optymalnej temperatury otoczenia. Natomiast u dzieci urodzonych przedwcześnie niedojrzałość wszystkich narządów i układów, w tym ośrodka termoregulacji, wiąże się z potrzebą większej ochrony przed utratą ciepła i utrzymania wyższej temperatury otoczenia dla komfortu cieplnego. Skrajne warunki zewnętrzne przekraczające kompensacyjne granice organizmu mogą prowadzić do jego przegrzania (udar cieplny, hipertermia) lub nadmiernego wychłodzenia (hipotermia).
Gorączka jest najczęstszym objawem skłaniającym rodziców/opiekunów do poszukiwania pomocy medycznej. Stwierdzenie, że „dzieci często gorączkują”, jest jak najbardziej prawdziwe. Ten powszechny symptom może być przejściowy, bez znaczenia klinicznego, jak również towarzyszyć chorobie zagrażającej życiu. Często jego przyczyna jest trudna do ustalenia. W ocenie znaczenia klinicznego gorączki istotną rolę odgrywa wiek dziecka. Gorączkujące noworodki i niemowlęta do 3 miesiąca życia najczęściej wymagają hospitalizacji oraz szczegółowej diagnostyki.
Gorączka u dzieci najczęściej kojarzy się z zakażeniem, dlatego najpierw poszukujemy czynników infekcyjnych, wirusowych, bakteryjnych, grzybiczych, pierwotniakowych. Najczęstszą przyczyną epizodów gorączkowych u dzieci do 5 roku życia są samoograniczające się infekcje wirusowe – zwykle występuje od kilku do kilkunastu takich epizodów w roku. Rzadziej za wzrost temperatury ciała odpowiadają czynniki endogenne: w chorobach nowotworowych, z autoagresji. Zdolność do reagowania podniesieniem ciepłoty ciała w odpowiedzi na zakażenie świadczy o pewnej dojrzałości układu odpornościowego, dlatego u noworodków gorączka to stosunkowo rzadki objaw.