Temat numeru

Gorączka u małego dziecka – od urodzenia do 5 roku życia

prof. dr hab. n. med. Agnieszka Kordek1
lek. Marcin Kordek2

1Klinika Neonatologii, Pomorski Uniwersytet Medyczny w Szczecinie

2Klinika Anestezjologii, Intensywnej Terapii i Ostrych Zatruć, Samodzielny Publiczny Szpital Kliniczny Nr 2 Pomorskiego Uniwersytetu Medycznego w Szczecinie

Adres do korespondencji:

prof. dr hab. n. med. Agnieszka Kordek

Klinika Neonatologii, Pomorski Uniwersytet Medyczny w Szczecinie

ul. Siedlecka 2, 72-010 Police

e-mail: agkordek@pum.edu.pl

  • Postępowanie z gorączkującym noworodkiem, niemowlęciem i młodszym dzieckiem w świetle rekomendacji National Institute for Health and Care Excellence (NICE) z 2019 roku
  • Kiedy gorączka jest oznaką poważnej choroby? Diagnostyka u gorączkującego dziecka i ocena ryzyka ciężkiego zachorowania według NICE (system „sygnalizacji świetlnej”)
  • Leki przeciwgorączkowe – zastosowanie paracetamolu i ibuprofenu u najmłodszych pacjentów

Temperatura ciała człowieka określana jest na 36,6°C. W zależności od wieku, pory dnia, aktywności fizycznej, fazy cyklu miesiączkowego obserwuje się niewielkie wahania o około 0,5°C. Niemowlęta i małe dzieci w większości mają nieco wyższą temperaturę niż dorośli. Wynika to z większego stosunku powierzchni do masy ciała oraz intensywniejszego metabolizmu. Za utrzymanie stałej temperatury ciała odpowiada ośrodek termoregulacji znajdujący się w podwzgórzu. U donoszonego noworodka sprawny ośrodek pozwala na utrzymanie równowagi między utratą ciepła (przez parowanie, przewodzenie, konwekcję) a jego wytwarzaniem w procesach metabolicznych przy zachowaniu optymalnej temperatury otoczenia. Natomiast u dzieci urodzonych przedwcześnie niedojrzałość wszystkich narządów i układów, w tym ośrodka termoregulacji, wiąże się z potrzebą większej ochrony przed utratą ciepła i utrzymania wyższej temperatury otoczenia dla komfortu cieplnego. Skrajne warunki zewnętrzne przekraczające kompensacyjne granice organizmu mogą prowadzić do jego przegrzania (udar cieplny, hipertermia) lub nadmiernego wychłodzenia (hipotermia).

Gorączka jest najczęstszym objawem skłaniającym rodziców/opiekunów do poszukiwania pomocy medycznej. Stwierdzenie, że „dzieci często gorączkują”, jest jak najbardziej prawdziwe. Ten powszechny symptom może być przejściowy, bez znaczenia klinicznego, jak również towarzyszyć chorobie zagrażającej życiu. Często jego przyczyna jest trudna do ustalenia. W ocenie znaczenia klinicznego gorączki istotną rolę odgrywa wiek dziecka. Gorączkujące noworodki i niemowlęta do 3 miesiąca życia najczęściej wymagają hospitalizacji oraz szczegółowej diagnostyki.

Gorączka u dzieci najczęściej kojarzy się z zakażeniem, dlatego najpierw poszukujemy czynników infekcyjnych, wirusowych, bakteryjnych, grzybiczych, pierwotniakowych. Najczęstszą przyczyną epizodów gorączkowych u dzieci do 5 roku życia są samoograniczające się infekcje wirusowe – zwykle występuje od kilku do kilkunastu takich epizodów w roku. Rzadziej za wzrost temperatury ciała odpowiadają czynniki endogenne: w chorobach nowotworowych, z autoagresji. Zdolność do reagowania podniesieniem ciepłoty ciała w odpowiedzi na zakażenie świadczy o pewnej dojrzałości układu odpornościowego, dlatego u noworodków gorączka to stosunkowo rzadki objaw.

Pełna wersja artykułu omawia następujące zagadnienia:

Gorączka u noworodków i niemowląt do 3 miesiąca życia

W okresie noworodkowym gorączka występuje rzadko i zawsze jest złym objawem, świadczącym o poważnym zachorowaniu.

Definicja gorączki, sposób pomiaru

Dla obiektywnej oceny sytuacji konieczne jest zdefiniowanie, czym jest gorączka. U noworodków, niemowląt i dzieci do 5 roku życia za gorączkę [...]

Badanie podmiotowe

W trakcie wywiadu należy ustalić:

Badanie przedmiotowe

Gorączka w chorobie infekcyjnej zwykle pojawia się nagle i ma tendencję do narastania. Dziecko staje się osowiałe, mniej aktywne, niemowlę zwykle [...]

Kwalifikacja do poszczególnych kategorii zagrożeń

W zależności od oceny stopnia nasilenia objawów u gorączkującego dziecka ustala się dalszy plan działania, czyli konieczność przeprowadzenia i zakres badań [...]

Rozpoznanie objawów charakterystycznych dla określonych jednostek chorobowych

Zawsze należy dążyć do ustalenia źródła zakażenia poprzez szczegółowe badanie przedmiotowe, wywiad oraz badania dodatkowe (głównie mikrobiologiczne). Sprecyzowanie podejrzenia w kierunku [...]

Badania dodatkowe

Wybór i zakres badań dodatkowych ustala się w zależności od kwalifikacji pacjenta do kategorii nasilenia objawów według tabeli 2:

Postępowanie w sytuacji zagrożenia życia

Gdy u gorączkującego dziecka, bez względu na wiek, wystąpi przynajmniej jeden objaw z kolumny 3 (czerwonej) według tabeli 2, należy:

Postępowanie w określonych jednostkach chorobowych

Gorączkujące dzieci z infekcjami wywołanymi przez wirus syncytialny (RSV – respiratory syncytial virus) lub z grypą powinny być obserwowane pod kątem [...]

Działania przeciwgorączkowe

Spośród niefarmakologicznych sposobów obniżania gorączki wymienia się: ochładzanie poprzez obniżenie temperatury otoczenia, chłodne okłady czy kąpiele w wodzie o temperaturze o [...]

Podsumowanie

Za gorączkę przyjmuje się temperaturę ciała co najmniej 38°C. Najczęstszą przyczyną gorączki są infekcje wirusowe. U młodszych dzieci (do 3 miesiąca [...]

Do góry