Dwoinka zapalenia płuc (Streptococcus pneumoniae), potocznie nazywana pneumokokiem, to otoczkowa (zawierająca otoczkę polisacharydową) bakteria barwiąca się dodatnio w metodzie Grama należąca do grupy paciorkowców α-hemolizujących. Zgodnie z danymi World Health Organization (WHO) z 2015 roku zidentyfikowano ponad 90 serotypów pneumokoków, jednak jedynie część z nich odpowiedzialna jest za infekcje inwazyjne o ciężkim przebiegu¹. Różnica w budowie wspomnianej otoczki polisacharydowej warunkuje podział serotypów.

Ciężkie infekcje pneumokokowe obejmują: zapalenie płuc i opłucnej, zapalenie opon mózgowo-rdzeniowych oraz sepsę. Dodatkowo pneumokoki powodują infekcje, które zazwyczaj przebiegają łagodniej, takie jak: zapalenie ucha środkowego, zapalenie zatok i zapalenie oskrzeli².

Według danych zebranych przez Centers for Disease Control and Prevention (CDC) zanim zaczęto powszechnie używać 7-walentnej szczepionki skoniugowanej, zawarte w niej serotypy (4, 6B, 9V, 14, 18C, 19F, 23F), izolowane z krwi lub płynu mózgowo-rdzeniowego dzieci do 5 roku życia chorujących na ciężkie zakażenia bakteryjne, były odpowiedzialne za 80% tych infekcji. Odnotowywano corocznie 17 000 przypadków inwazyjnej choroby pneumokokowej (IChP), w tym 13 000 bakteriemii i 700 zapaleń opon mózgowo-rdzeniowych. W wyniku IChP umierało 200 dzieci. Ponadto szacuje się, że co roku rozpoznawano 5 mln zapaleń ucha środkowego u dzieci poniżej 5 lat³.

Zakażenie S. pneumoniae przenosi się drogą kropelkową oraz przez bezpośredni kontakt z wydzielinami oddechowymi zarówno chorych, jak i zdrowych nosicieli. Bakteria nie ma wektora wśród zwierząt ani owadów³.

Pneumokoki są częstymi patogenami układu oddechowego i mogą być izolowane z nosogardzieli u 5-90% zdrowych osób. Bezobjawowe nosicielstwo zależy od wieku pacjenta, środowiska, w którym przebywa, oraz występowania innych infekcji dróg oddechowych. Blisko 20-60% dzieci w wieku szkolnym może być skolonizowanych przez S. pneumoniae³.

Serotypy różnią się powinowactwem do nabłonka dróg oddechowych oraz zjadliwością, co z kolei może prowadzić do: bezobjawowej kolonizacji, zapalenia ucha środkowego, zapalenia opon mózgowo-rdzeniowych czy zapalenia płuc. Czynnikami ryzyka zwiększaj...

Epidemiologia

Monitorowanie przypadków IChP w Polsce prowadzą dwie instytucje: Krajowy Ośrodek Referencyjny ds. Diagnostyki Bakteryjnych Zakażeń Ośrodkowego Układu Nerwowego (KOROUN) oraz Narodowy Instytut Zdrowia Publicznego – Państwowy Zakład Higieny (NIZP-PZ...