Noworodek w ambulatorium
Niedotlenienie okołoporodowe – przyczyny, obraz kliniczny, leczenie, konsekwencje
Karolina Sztankiewicz1
Nikola Kuczyńska1
prof. dr hab. n. med. Agnieszka Kordek2
- Przegląd czynników ryzyka asfiksji, do których można zaliczyć zarówno choroby przewlekłe matki, powikłania ciąży, przebieg porodu, jak i nieprawidłowości w wykształceniu oraz funkcjonowaniu łożyska i pępowiny
- Wpływ niedotlenienia na poszczególne narządy i układy narządów ze szczególnym uwzględnieniem encefalopatii niedotlenieniowo-niedokrwiennej, mechanizmu jej powstawania, metod klasyfikacji, diagnostyki oraz leczenia
- Postępowanie w encefalopatii niedotlenieniowo-niedokrwiennej – zastosowanie hipotermii leczniczej oraz innych metod, takich jak siarczan magnezu i erytropoetyna, będących przedmiotem badań
W 2015 roku niedotlenienie związane z powikłaniami okołoporodowymi było drugą najczęstszą przyczyną śmierci noworodków na świecie, z szacowaną częstością zgonów 4,5 na 1000 żywych urodzeń1. Mimo że w latach 2000-2015 spadek liczby zgonów z tego powodu odpowiadał aż 34-procentowej całkowitej redukcji umieralności w pierwszych 28 dniach życia, niedotlenienie okołoporodowe nadal jest istotnym problemem neonatologii2.
Czynniki ryzyka
Niedotlenienie okołoporodowe, nazywane inaczej asfiksją lub zamartwicą, to zespół objawów mogących pochodzić z wielu układów i narządów, wywołany zmniejszeniem utlenowania tkanek płodu. Ryzyko niedotlenienia zwiększa się wraz z wydłużaniem czasu trwania porodu, zwłaszcza w II okresie – powyżej 2 godzin. Oznakami niedotlenienia okołoporodowego są: mniej niż 5 punktów w skali Apgar po 5 minucie życia, wartość pH we krwi z tętnicy pępowinowej poniżej 7,0 oraz niedobór zasad – powyżej 12 mmol/l3.
Istnieje wiele czynników mogących w większym lub mniejszym stopniu predysponować do wystąpienia niedotlenienia okołoporodowego – są to zarówno choroby przewlekłe matki, powikłania ciąży, przebieg porodu i jego następstwa, jak i nieprawidłowości w wykształceniu oraz funkcjonowaniu łożyska i pępowiny.
Do czynników ze strony matki należą przede wszystkim stany, które zaburzają u niej prawidłową wymianę gazową – niewydolność oddechowa, wady serca, niedokrwistość4, a także składowe zespołu metabolicznego, takie jak: otyłość, cukrzyca5, nadciśnienie tętnicze6, oraz inne choroby przewlekłe, np. padaczka7. Do niedotlenienia okołoporodowego predysponują także choroby typowe dla okresu ciąży: preeklampsja, zespół HELLP (hemolysis – hemoliza, elevated liver enzymes – zwiększenie aktywności enzymów wątrobowych, low platelets – małopłytkowość)8 i cholestaza ciężarnych9. Analizując dane z lat 2002-2016 dotyczące ponad 700 000 porodów odebranych we wszystkich 81 szpitalach w prowincji Alberta w Kanadzie, wykazano większe ryzyko niedotlenienia u dzieci pierworódek oraz matek w wieku >35 lat. Znaczenie miały także wspomniane wcześniej nadciśnienie i cukrzyca (zarówno przedciążowa, jak i indukowana ciążą). Stwierdzono częstsze występowanie asfiksji u dzieci urodzonych przed terminem porodu, a także po ukończeniu 41 tygodnia ciąży. Większe ryzyko odnotowano również u noworodków z masą ciała <2500 g i wewnątrzmacicznym zahamowaniem wzrostu6.
