Kwalifikacja do szczepień. Część 1: Kiedy opóźnienia są racjonalne

lek. Małgorzata Lurzyńska
dr n. med. Katarzyna Walicka-Serzysko

Klinika i Zakład Mukowiscydozy, Instytut Matki i Dziecka w Warszawie

Centrum Leczenia Mukowiscydozy – Kliniczny Oddział Chorób Płuc, Samodzielny Zespół Publicznych Zakładów Opieki Zdrowotnej im. Dzieci Warszawy w Dziekanowie Leśnym

Kierownik kliniki: prof. dr hab. n. med. Dorota Sands

Adres do korespondencji:

lek. Małgorzata Lurzyńska

Centrum Leczenia Mukowiscydozy – Kliniczny Oddział Chorób Płuc,

Samodzielny Zespół Publicznych Zakładów Opieki Zdrowotnej

im. Dzieci Warszawy w Dziekanowie Leśnym

ul. Marii Konopnickiej 65, 05-092 Dziekanów Leśny

e-mail: malgorzata.lurzynska@szpitaldziekanow.pl

  • Przegląd ogólnych i szczegółowych przeciwwskazań do szczepień
  • Omówienie najważniejszych niepożądanych odczynów poszczepiennych
  • Bilans korzyści i ryzyka wykonania szczepienia – kiedy i na jaki okres odroczyć szczepienie
  • Planowanie indywidualnego kalendarza szczepień

Prawidłowa kwalifikacja do szczepień ma na celu ograniczenie niepożądanych odczynów poszczepiennych (NOP) i zwiększenie akceptacji, zaufania do szczepień oraz bezpieczeństwa pacjentów.

Zgodnie z zaleceniami Polskiego Towarzystwa Wakcynologii (PTW) za prawidłową kwalifikację do szczepienia i przeprowadzenie procedury odpowiada lekarz. Podjęcie decyzji wymaga znajomości przyjętych wskazań i przeciwwskazań do szczepień oraz historii medycznej pacjenta. Ta wiedza nie wystarcza jednak, aby rozwiać szereg wątpliwości pojawiających się w codziennej praktyce, ponieważ opóźnienia w realizacji szczepień mogą wynikać nie tylko ze stanu klinicznego pacjenta, lecz także z innych przyczyn, takich jak sytuacja epidemiczna (np. pandemia), czy czynników niemedycznych, np. z powodu imigracji pacjenta.

Prawidłowa kwalifikacja do szczepień

W 2020 roku PTW opublikowało standardy kwalifikacji do szczepień dzieci i młodzieży. Wytyczne te ułatwią lekarzom właściwe przeprowadzenie i udokumentowanie kwalifikacji do szczepienia, co ma na celu zapewnienie pacjentom bezpieczeństwa i zwiększenie zaufania społeczeństwa do szczepień. Standardy opracowano na podstawie najbardziej aktualnych danych medycznych oraz aktów prawnych obowiązujących w Polsce.

Zgodnie z polskim prawem każda osoba poddawana szczepieniu obowiązkowemu lub zalecanemu musi wcześniej przejść lekarskie badanie kwalifikacyjne w celu wykluczenia przeciwwskazań do wykonania szczepienia. Za poprawność przeprowadzenia procedury szczepienia i jej udokumentowanie odpowiada lekarz zlecający szczepienie.

Na wykonanie szczepienia obowiązkowego oraz badania kwalifikacyjnego nie jest wymagana formalna zgoda pacjenta lub jego przedstawiciela ustawowego. Natomiast jeśli chodzi o szczepienia zalecane, to konieczne jest uzyskanie zgody pacjenta (jeśli jest pełnoletni) lub w przypadku dziecka jego rodzica (przedstawiciela ustawowego). Zgoda powinna zostać wyrażona w formie pisemnej lub dokumentowej za pośrednictwem Internetowego Konta Pacjenta.

W niniejszym artykule omówiono przeciwwskazania do szczepień oraz problemy związane z ich interpretacją. Można zaobserwować tendencję do nadinterpretacji przeciwwskazań i niepotrzebnego odraczania szczepienia, co naraża nieuodpornionych pacjentów na ryzyko zachorowania.

Pełna wersja artykułu omawia następujące zagadnienia:

Prawidłowa kwalifikacja do szczepień

W 2020 roku PTW opublikowało standardy kwalifikacji do szczepień dzieci i młodzieży. Wytyczne te ułatwią lekarzom właściwe przeprowadzenie i udokumentowanie kwalifikacji [...]

Przeciwwskazania do szczepień

Przeciwwskazaniem nazywamy taką sytuację kliniczną, w której podanie pacjentowi szczepionki wiązałoby się ze zwiększeniem u niego ryzyka wystąpienia NOP albo nie [...]

Przeciwwskazania do szczepień – sytuacje szczególne

Jedynym bezwzględnym przeciwwskazaniem do podania szczepienia w przypadku alergii jest reakcja anafilaktyczna – ciężka uogólniona reakcja alergiczna. Przeciwwskazanie dotyczy substancji, na [...]

Niepożądane odczyny poszczepienne

Podejmując jakiekolwiek działania medyczne, należy liczyć się z możliwością pojawienia się skutków ubocznych. Prawidłowa kwalifikacja do szczepienia ma na celu ograniczenie [...]

Szczepionki żywe

Zawartość żywych, atenuowanych drobnoustrojów w szczepionce warunkuje wpływ na przeciwwskazania do jej stosowania. Atenuacja pozbawia wirusy zjadliwości, natomiast nadal mają one [...]

Opóźnienia w realizacji PSO z powodów niemedycznych

Przyczyny odraczania szczepień mogą być różne, nie tylko zdrowotne. Niekiedy stan kliniczny pacjenta pozwala na zakwalifikowanie go do podania szczepionki, ale [...]

Szczepienia w czasie pandemii COVID-19

Aby ograniczyć w placówkach medycznych skupiska dzieci i rodziców, 20 marca 2020 roku Główny Inspektorat Sanitarny zarekomendował odroczenie obowiązkowych szczepień ochronnych [...]

Komunikacja z pacjentem i jego rodzicami

Ogromne znaczenie podczas wizyty szczepiennej odgrywa właściwa komunikacja, zarówno z pacjentem, jak i z jego rodzicami. Według badań największy wpływ na [...]

Indywidualny kalendarz szczepień

W sytuacji kiedy szczepienia trzeba realizować według innego schematu niż Program Szczepień Ochronnych, zaleca się ułożenie indywidualnego kalendarza szczepień. Wówczas może [...]

Podsumowanie

Prawidłowa kwalifikacja pacjenta do szczepień wymaga od lekarza posiadania wiedzy dotyczącej wskazań i przeciwwskazań do podania szczepionki, przeprowadzenia dokładnego badania podmiotowego [...]
Do góry