Kiedy pediatra powinien myśleć o zaburzeniach odżywiania?

dr hab. n. med. Barbara Remberk

lek. Anna Katarzyna Bażyńska

lek. Ewa Bujacz

mgr Elżbieta Marusiak

dr n. med. Katarzyna Biernacka

lek. Krzysztof Anuszkiewicz

lek. Aleksandra Gozdanek

lek. Katarzyna Grochowska

lek. Miłosz Szychowski

Klinika Psychiatrii Dzieci i Młodzieży, Instytut Psychiatrii i Neurologii w Warszawie

Adres do korespondencji:

dr hab. n. med. Barbara Remberk

Klinika Psychiatrii Dzieci i Młodzieży, Instytut Psychiatrii i Neurologii

ul. Sobieskiego 9, 02-957 Warszawa

e-mail: bremberk@ipin.edu.pl

  • Kryteria diagnostyczne oraz obraz kliniczny zaburzeń odżywiania najczęściej występujących wśród dzieci i młodzieży
  • Rozpoznawanie i leczenie zaburzeń odżywiania w świetle aktualnych wytycznych i rekomendacji
  • Postępowanie w przypadku braku współpracy pacjenta i/lub opiekunów w procesie leczenia bądź w sytuacji braku ich zgody na leczenie w świetle polskiego prawa

Najważniejsze informacje

  • Wykrywalność zaburzeń odżywiania można poprawić poprzez włączenie odpowiednich pytań do wywiadu medycznego przeprowadzanego w gabinecie lekarza POZ.
  • Plan leczenia i monitorowanie jego postępu powinny uwzględniać sytuację rodzinną, szkolną i socjalną pacjenta.
  • W przebiegu zaburzeń odżywiania może dojść do stanów zagrożenia życia. Główne przyczyny zgonu to przede wszystkim powikłania wyniszczenia w przebiegu anoreksji oraz samobójstwo.
  • Niektórzy pacjenci wymagają planowego lub pilnego skierowania do szpitala. Zazwyczaj jednak leczenie powinno być prowadzone w trybie ambulatoryjnym.
  • Leczenie powinno być interdyscyplinarne. Gdy pacjentami są dzieci i młodzież, należy włączyć następujące elementy: terapię rodzinną, terapię poznawczo-behawioralną oraz opiekę lekarską.
  • Decyzja o podjęciu leczenia jest trudna zarówno dla pacjenta, jak i jego rodziny. Rozmowa oparta na metodzie dialogu motywującego może ułatwić choremu rozpoczęcie terapii.

Osoby cierpiące na zaburzenia odżywiania zwykle niechętnie rozmawiają z lekarzem o swoim problemie. Przyczynami, dla których potrzebujący pomocy nie mówią o swoich dolegliwościach, mogą być brak poczucia choroby (częsty w anoreksji) lub wstyd z powodu charakteru doświadczanych objawów (np. w bulimii). Dlatego ważne, aby lekarz pierwszego kontaktu posiadał wiedzę dotyczącą tego obszaru zaburzeń i wykazywał czujność diagnostyczną1.

Do zaburzeń odżywiania zaliczamy:

  • jadłowstręt psychiczny
  • bulimię psychiczną
  • zaburzenie z napadami objadania się (BED – binge-eating disorder)
  • zaburzenie polegające na unikaniu lub ograniczaniu przyjmowania pokarmów (względnie nową jednostkę diagnostyczną).

W niniejszym artykule przybliżymy również zagadnienie ortoreksji, która nie jest wymieniana w systemach klasyfikacyjnych jako zaburzenie psychiczne.

Zaburzenia odżywiania występują we wszystkich rejonach świata, choć za bardziej zagrożoną uważa się populację zachodniego kręgu kulturowego. Jak wynika z przeglądu piśmiennictwa2, w skali świata rozpowszechnienie zaburzeń odżywiania w ciągu życia szacuje się na 8,4% u kobiet i 2,2% u mężczyzn, podczas gdy w ostatnim roku dotyczyły one 5,7% kobiet i 2,2% mężczyzn. Jeżeli w badaniach populacyjnych uwzględnione zostaną również formy atypowe lub zaburzenia o nasileniu subklinicznym, punktowe rozpowszechnienie można ocenić na średnio 19,4% u kobiet i 13,8% u mężczyzn.

Pełna wersja artykułu omawia następujące zagadnienia:

Jadłowstręt psychiczny

Jadłowstręt psychiczny (anorexia nervosa) cechuje się nadmiernym dążeniem do zmniejszenia masy ciała i podejmowaniem prowadzących ku temu działań, które powodują istotny [...]

Żarłoczność psychiczna

Żarłoczność psychiczna (bulimia nervosa) jest jednostką chorobową, w której przebiegu obserwuje się: napady objadania, nadmierną koncentrację na kontrolowaniu masy ciała i [...]

Zaburzenie z napadami objadania się

To najczęstsze schorzenie spośród wszystkich zaburzeń odżywiania. Zostało opisane w klasyfikacji DSM-5 oraz ICD-11 (ale nie figuruje we wciąż obowiązującej w [...]

Zaburzenie polegające na unikaniu lub ograniczaniu przyjmowania pokarmów

W ICD-11 ujęto zaburzenie odżywiania polegające na unikaniu lub ograniczaniu przyjmowania pokarmów (ARFID – avoidant/restrictive food intake disorder), które dotąd opisywane [...]

Ortoreksja

Mimo że ortoreksja nie jest wymieniana jako zaburzenie psychiczne w systemach klasyfikacyjnych, to chcielibyśmy przybliżyć nieco ten problem. Badacze tego tematu [...]

Współwystępowanie zaburzeń odżywiania i innych zaburzeń psychicznych

U osób z zaburzeniami odżywiania często (45-97%) współwystępuje przynajmniej jedno inne zaburzenie psychiczne. Najczęściej są to: zaburzenia lękowe i zaburzenia nastroju, [...]

Rozpoznawanie i leczenie zaburzeń odżywiania

W dalszej części artykułu zawarto podsumowanie rekomendacji National Institute for Health and Care Excellence (NICE) – instytucji w Wielkiej Brytanii, której [...]

Podsumowanie

Zaburzenia odżywiania są istotnym problemem w populacji dzieci i młodzieży. Jednym z czynników mogących poprawić efekty leczenia jest czujność diagnostyczna lekarzy [...]

Do góry