W pierwszym artykule z cyklu poświęconego przemocy w rodzinie i dziecięcym ofiarom krzywdzenia w ogólnych zarysach opisaliśmy zjawisko przemocy wewnątrzrodzinnej i tak scharakteryzowaliśmy rodziców uwikłanych w przemoc wobec swoich dzieci: „Przytłaczająca większość rodziców stosujących przemoc wobec dzieci nie jest agresywnymi »kryminalistami«. To najczęściej samotne, nieszczęśliwe, sfrustrowane młode matki, które samodzielnie wychowują swoje dzieci. Nie planowały ciąży, nie mają nawet podstawowej wiedzy na temat rozwoju dziecka, przez co stawiają mu nierealistyczne wymagania, których niespełnienie prowadzi u nich do wybuchów agresji. Przemoc wobec dzieci stosują albo matki, które same są ofiarami przemocy ze strony swoich partnerów, albo partnerzy tych kobiet, którzy często nie są ojcami dziecka. Połączenie dystresu rodzinnego i nierealistycznych oczekiwań wobec dziecka rodzi przemoc”¹. Natomiast w tej części pragniemy doprecyzować ten nieco uproszczony opis, aby wiedza o rodzinnych, sytuacyjnych i indywidualnych (zarówno rodzicielskich, jak i związanych z cechami dziecka) czynnikach ryzyka krzywdzenia dziecka mogła być użyteczna dla lekarzy pediatrów w ich codziennej pracy z pacjentem.

Jak dochodzi do krzywdzenia wewnątrzrodzinnego? Nie ma jednej drogi, ale początków przemocy można szukać już w bardzo wczesnej relacji opiekunów z nowo narodzonym dzieckiem, a nawet… wiele lat przed jego przyjściem na świat.

Międzygeneracyjny przekaz przemocy

Rodzic, który był krzywdzony jako dziecko, z dużym prawdopodobieństwem będzie miał gorsze życie i więcej trudności sprawi mu bycie dobrym opiekunem. Obniżona samoocena, świat postrzegany jako nieprzychylny i niebezpieczny, odczuwane wyższe poziomy lęku wraz z brakiem adekwatnych wzorców dobrego rodzicielstwa tworzą mieszankę, w której stosowanie przemocy staje się bardziej prawdopodobne. Nie zachodzi więc bezpośrednie dziedziczenie jakichś tajemniczych genów przemocy, lecz to trudne dzieciństwo rodzica zmniejsza szanse, że będzie on ciepłym, odpowiednim opiekunem.

Zachowań rodzicielskich uczymy się jako dzieci poprzez obserwowanie swoich opiekunów. Zwykle więc rodzice wychowują potomstwo w sposób przypominający ich własne wychowanie2. Proces ten nazywany jest międzygeneracyjnym przekazem (międzygeneracyjną ...