Rola prawidłowej komunikacji lekarza z pacjentem

Autorzy najnowszego raportu „Health at a Glance”, którego przedmiotem jest analiza stanu opieki zdrowotnej w krajach Organizacji Współpracy Gospodarczej i Rozwoju (OECD), ocenili, że umiejętności komunikacyjne lekarzy w Polsce poprawiły się na przestrzeni ostatnich lat o blisko 10 punktów procentowych. Wciąż jednak polscy medycy odstają od swoich zagranicznych kolegów po fachu pod względem tych kompetencji¹. We wspomnianej analizie tylko 70% respondentów uważa, że lekarz podczas wizyty poświęcił im wystarczająco dużo czasu (Polska zajmuje 35 miejsce na 36 krajów), 79% polskich pacjentów twierdzi, że lekarz przedstawił im informacje na temat stanu zdrowia w sposób zrozumiały, a tylko 61,5% lekarzy angażuje pacjenta w proces podejmowania decyzji dotyczącej wyboru terapii (w tych kryteriach Polska zajmuje ostatnie miejsca w rankingu).

W programie studiów medycznych niewiele czasu poświęca się na naukę prawidłowej komunikacji z pacjentem. Dobra komunikacja gwarantuje lepszą współpracę lekarza z pacjentem, jego aktywne uczestniczenie w procesie leczenia, co wpływa na podejmowane przez niego decyzje dotyczące terapii oraz stosowanie się do zaleceń lekarskich (compliance). Z relacji rzecznika praw pacjenta wynika, że to właśnie błędy popełniane w komunikacji są powodem wszczęcia wielu postępowań przez ten urząd.

W modelu biomedycznym – dominującym we współczesnej medycynie – leczenie polega na ustaleniu przyczyny odstępstwa od normy w przebiegu poszczególnych procesów biochemicznych i na poszukiwaniu środków, aby temu zaradzić. Lekarz skupia się na efektywnej terapii, niestety może mu przy tym umknąć podmiotowość pacjenta. W podejściu holistycznym, które powinno być standardem w opiece zdrowotnej, pacjent postrzegany jest jako istota, która oprócz aspektu cielesnego posiada również swój wymiar psychiczny i duchowy. Zwolennicy modelu holistycznego nie pomniejszają roli badań ściśle empirycznych, zwracają natomiast uwagę na interakcję sfery somatycznej i psychicznej; leczenie powinno zgodnie z tym podejściem uwzględniać oba te aspekty. Somatopsychologia i psychosomatyka – dwie stosunkowo młode i zyskujące coraz większą popularność gałęzie psychologii – opisują rolę czynników psychicznych w etiologii wielu chorób somatycznych, a także ich wpływ na przebieg schorzenia (np. kwestię osobowości i podatności pacjenta na stres w przebiegu choroby niedokrwiennej serca²). Lekarz postępujący zgodnie z postulatami modelu holistycznego winien zatem: aktywnie słuchać, wyrażać się jasno, rzeczowo i zrozumiale, okazywać zrozumienie i akceptację, być uwrażliwionym na odbiorcę, podążać za nim, unikać nieszczerości, interesować się pacjentem, a nie tylko jego chorobą, uwzględniać kontekst sytuacyjny, dbać o racjonalną nadzieję oraz wspierać emocjonalnie. Komunikacja lekarza z pacjentem pełni 4 podstawowe funkcje³: