Zakażenia układu moczowego (ZUM) u dzieci to jedne z częstszych chorób infekcyjnych wieku dziecięcego wymagające leczenia farmakologicznego. Dziećmi z ZUM zajmują się lekarze rodzinni, lekarze podstawowej opieki zdrowotnej (POZ), lekarze pracujący w nocnej pomocy lekarskiej oraz dyżurujący w szpitalach. W praktyce każdy z nas, kształcący się lub już wykształcony i praktykujący pediatra, zetknie się z tym problemem kilka razy w miesiącu.

Praktyka kliniczna pokazuje, że najistotniejsze znaczenie ma właściwe rozpoznanie ZUM. Wszyscy jesteśmy świadomi, że najtrudniej postawić prawidłową diagnozę u najmłodszych dzieci. Jednym z zagadnień związanych z rozpoznawaniem ZUM jest właściwa interpretacja wyników badania posiewu moczu. W artykule omówione zostaną podstawowe zagadnienia związane ze wskazaniami do wykonania badania ogólnego moczu, z technicznymi aspektami pobierania materiału na badanie oraz z właściwą interpretacją wyników.

Szczególna uwaga zostanie zwrócona na interpretację kliniczną bakteriomoczu bezobjawowego, który dawniej uważany był za jedną z postaci ZUM, lecz obecnie zgodnie z obowiązującymi zaleceniami nią nie jest i wymaga leczenia farmakologicznego. Opracowanie oparte jest na opublikowanych w 2021 roku zaleceniach Polskiego Towarzystwa Nefrologii Dziecięcej (PTNFD)¹.

Kiedy pobieramy mocz na posiew?

U dziecka z podejrzeniem zakażenia w drogach moczowych – tak

Podejrzenie ZUM jest sytuacją, kiedy wykonujemy badania moczu ze wskazań pilnych. Podstawowym badaniem jest badanie ogólne moczu, ale zgodnie z zaleceniami PTNFD powinniśmy także zlecać badanie posiewu moczu. W takim wypadku nie tyle służy ono do natychmiastowego rozpoznania, to bowiem opieramy na objawach klinicznych i badaniach moczu, co pozwala zweryfikować florę zakażenia i dostosować antybiotykoterapię. Pobieranie posiewu moczu przestaje być bezwzględnie wskazane u nastolatków i dzieci powyżej 5 roku życia, chyba że pacjenci ci mają wadę wrodzoną układu moczowego lub stwierdzone zostaną inne czynniki ryzyka atypowej i powikłanej infekcji. Jeśli w trakcie leczenia zakażenia pojawiają się objawy sugerujące jego nieskuteczność, to wtedy weryfikujemy je kolejnymi badaniami, w tym posiewem moczu.

U dziecka bez objawów – niezwykle rzadko

Po zakończeniu leczenia ZUM nie ma konieczności potwierdzania wyleczenia za pomocą posiewu moczu. Postępujemy tak jedynie u dzieci z czynnikami ryzyka nawrotu zakażenia lub infekcją bakterią wysokooporną.