Gruźlica jest chorobą zakaźną wywołaną przez prątki należące do Mycobacterium tuberculosis complex¹. Zazwyczaj przebiega pod postacią płucną, jednak zmiany gruźlicze mogą obejmować każdy z narządów ciała (gruźlica pozapłucna). Według szacunków World Health Organization (WHO) w 2017 roku (ostatnie dane) na gruźlicę zachorowało 10 mln osób na świecie. W 2018 roku zarejestrowano w Polsce 5487 nowych przypadków gruźlicy, co oznacza 300 zachorowań mniej niż w poprzednim roku i 2749 przypadków mniej w porównaniu z rokiem 2009. Zgłoszono 52 przypadki gruźlicy u dzieci do 14 roku życia, które stanowiły 0,9% ogółu zachorowań, w tym wykryto 35 przypadków gruźlicy płuc i 17 przypadków gruźlicy pozapłucnej. Najczęstszą postacią gruźlicy pozapłucnej u dzieci była gruźlica węzłów chłonnych klatki piersiowej – 7 przypadków. W grupie młodzieży w wieku 15-19 lat zarejestrowano 60 zachorowań (w tym 2 przypadki gruźlicy pozapłucnej). W województwie świętokrzyskim w 2018 roku nie odnotowano żadnego przypadku gruźlicy u dzieci do 14 roku życia. Największe współczynniki zapadalności na gruźlicę u dzieci stwierdzono w województwach: mazowieckim – 2,1, podkarpackim – 1,6 i podlaskim – 1,2².

W poniższym artykule przedstawiamy 3 przypadki gruźliczego wysiękowego zapalenia opłucnej u nastoletnich pacjentów leczonych w I Klinice Pediatrii Świętokrzyskiego Centrum Pediatrii w Kielcach na oddziale pulmonologicznym w latach 2015-2019.

Opis przypadku 1

Dziewczynka, lat 15, została przyjęta do szpitala z powodu bólu w klatce piersiowej o charakterze kłucia. Dolegliwości występowały od 2 miesięcy. Rok wcześniej pacjentka miała kontakt z wujkiem chorym na gruźlicę płuc – w POZ wykonano wówczas badanie rentgenowskie (RTG) klatki piersiowej, którego wynik był prawidłowy; nie poszerzano diagnostyki ani nie zastosowano chemioprofilaktyki.

Stan ogólny pacjentki przy przyjęciu był dobry, osłuchowo nad polami płucnymi stwierdzano ściszenie szmeru pęcherzykowego po stronie lewej. W wykonanych badaniach laboratoryjnych były nieznacznie podwyższone wskaźniki stanu zapalnego, parametry morfotyczne krwi w granicach normy. W badaniu obrazowym RTG klatki piersiowej uwidoczniono po stronie lewej zacienienie sięgające do wysokości IV żebra, badanie ultrasonograficzne (USG) jam opłucnych potwierdziło obecność płynu szacowaną na 1,5-2 l (ryc. 1). W trakcie hospitalizacji u pacjentki dwukrotnie wykonano punkcję jamy opłucnej i uzyskano kolejno 750 ml oraz 1000 ml bursztynowego płynu – w badaniu laboratoryjnym o cechach zapalnych, z wysokim pH i limfocytozą w rozmazie.