Według World Health Organization lekooporność drobnoustrojów stanowi aktualnie jedno z 10 najważniejszych zagrożeń dla zdrowia ludzkości¹. Szacuje się, że w USA dochodzi rocznie do ponad 2,8 mln zakażeń wywoływanych przez patogeny oporne, a ponad 35 000 osób umiera z ich powodu². W Europie liczbę takich zakażeń ocenia się na niemal 700 000, a zgonów – na ponad 33 000 rocznie. W Polsce wartości te wynoszą odpowiednio około 41 000 i ponad 2000³. W okresie między 2007 a 2015 rokiem ryzyko zgonu z powodu zakażeń wywołanych przez pałeczki Enterobacterales oporne na cefalosporyny III generacji lub karbapenemy wzrosło w Europie odpowiednio 4- oraz 6-krotnie³. W 2019 roku zanotowano na świecie blisko 5 mln zgonów z powodu zakażeń wywoływanych przez bakterie lekooporne⁴. Polska należy do krajów europejskich o najwyższych wskaźnikach oporności. Aktualną wrażliwość drobnoustrojów odpowiedzialnych za pozaszpitalne zakażenia dróg oddechowych w naszym kraju przedstawiono w tabeli 1⁵. Natomiast oporność inwazyjnych izolatów bakterii Gram(+) (pochodzących z krwi lub płynu mózgowo-rdzeniowego) w 2020 roku kształtowała się następująco: 14% szczepów gronkowca złocistego (Staphylococcus aureus) wykazywało oporność na metycylinę (a więc na niemal wszystkie antybiotyki β-laktamowe); wśród dwoinek zapalenia płuc (Streptococcus pneumoniae) 11% było niewrażliwych na penicylinę, 23% na makrolidy, 10% równocześnie na penicylinę i makrolidy, a 8% na cefalosporyny III generacji; wśród szczepów Enterococcus faecium 39% wykazywało oporność na wankomycynę. Jeszcze wyższe odsetki oporności zanotowano w przypadku pałeczek Gram(–) (tab. 2)⁶. Wśród tych ostatnich coraz częściej pojawiają się szczepy oporne na niemal wszystkie lub wszystkie dostępne leki, co cofa nas do ery przedantybiotykowej i pozbawia możliwości skutecznego leczenia zakażeń.

Powody narastania oporności

Głównymi przyczynami narastania oporności drobnoustrojów są nieuzasadnione stosowanie antybiotyków w medycynie, weterynarii i hodowli zwierząt oraz rozprzestrzenianie się opornych patogenów na skutek nieprzestrzegania zasad kontroli zakażeń. Według amerykańskich danych około 50% wszystkich kuracji antybiotykowych jest niepotrzebnych lub prowadzonych z użyciem nieodpowiedniego leku, nieskutecznej dawki lub przez niewłaściwy czas; aż 40% wizyt u pediatry kończy się przepisaniem antybiotyku bez względu na pierwotny cel konsultacji, a blisko 60% przeziębień jest leczonych antybiotykami^7,8.