Ostre zapalenie ucha środkowego jest typowe dla wieku niemowlęcego i przedszkolnego, rzadziej dotyczy dzieci w wieku szkolnym, nastolatków czy dorosłych. Taki przedział wiekowy zachorowań na ostre zapalenie ucha środkowego związany jest ze szczególnymi warunkami anatomicznymi trąbki słuchowej u niemowląt oraz występowaniem przerostu migdałka gardłowego u dzieci w wieku przedszkolnym. Te dwa wymienione elementy anatomiczne – trąbka słuchowa i migdałek gardłowy – mają istotny wpływ na funkcjonowanie ucha środkowego. Trąbka słuchowa jest strukturą anatomiczną łączącą jamę bębenkową z nosogardłem, a jej ujście znajduje się na wysokości nozdrzy tylnych w obrębie wału trąbkowego w nosogardle (ryc. 1). Podstawowym zadaniem trąbki słuchowej jest wyrównywanie ciśnienia między środowiskiem zewnętrznym a jamą bębenkową. Położenie trąbki słuchowej zmienia się w trakcie rozwoju człowieka. U dzieci trąbka słuchowa jest dwukrotnie krótsza i szersza niż u dorosłych, a jej przebieg u niemowląt jest bardziej poziomy i znajduje się na wysokości podniebienia twardego, u 4-letniego dziecka mniej więcej 4 mm powyżej niego, a u dorosłego około 10 mm powyżej podniebienia twardego. Wraz z wiekiem zmienia się zarówno długość i szerokość trąbki słuchowej, jak i jej kąt nachylenia. Szeroka i krótka trąbka słuchowa oraz zaburzenia w jej funkcjonowaniu sprzyjają powstawaniu stanu zapalnego w obrębie struktur ucha środkowego. Aby trąbka słuchowa mogła prawidłowo funkcjonować, musi być drożna (ryc. 2). Przerost migdałka gardłowego prowadzi do obturacji trąbki słuchowej w obrębie wału trąbkowego, powodując niedrożność trąbki słuchowej, a tym samym staje się przyczyną jej niewydolności (ryc. 3).

Czynniki predysponujące

Ostre zapalenie ucha środkowego to proces zapalny wyściółki ucha środkowego, w którego skład wchodzą: jama bębenkowa z kosteczkami słuchowymi, komórki powietrzne wyrostka sutkowatego kości skroniowej, błona bębenkowa. Ostre zapalenie ucha środkowego jest jedną z głównych przyczyn wizyt w gabinecie lekarskim. Najczęściej występuje w powiązaniu z infekcją górnych dróg oddechowych. Szacuje się, że objawy zapalenia ucha środkowego stwierdza się u 20-25% populacji dziecięcej, w tym najwyższa zachorowalność przypada między 3 a 24 miesiącem życia^1,2. Szeroka i krótka trąbka słuchowa położona poziomo sprzyja przedostawaniu się do niej zawartości z nosogardła w postaci śluzu, wymiocin, ulewającego się pokarmu, tym bardziej że częsta pozycja niemowlęcia to leżenie na plecach. Czynnikami predysponującymi do wystąpienia ostrego zapalenia ucha środkowego u niemowląt i małych dzieci są: