Wakcynologia

Odpowiedź immunologiczna, skuteczność i działania niepożądane – porównanie szczepionek całokomórkowych i bezkomórkowych przeciwko krztuścowi

dr hab. n. med. Ernest Kuchar

Klinika Pediatrii z Oddziałem Obserwacyjnym, Warszawski Uniwersytet Medyczny

Adres do korespondencji:

dr hab. n. med. Ernest Kuchar

Klinika Pediatrii z Oddziałem Obserwacyjnym,

Warszawski Uniwersytet Medyczny

ul. Żwirki i Wigury 63A, 02-091 Warszawa

e-mail: ernest.kuchar@gmail.com

  • Przegląd aktualnej wiedzy na temat szczepionek przeciwko krztuścowi ze zwróceniem uwagi na skuteczność szczepień w różnych populacjach
  • Zalety i wady dostępnych całokomórkowych i acelularnych szczepionek przeciwko krztuścowi
  • Jak ograniczyć zapadalność na krztusiec? Badania nad nowymi typami szczepionek przeciwko krztuścowi

Główne tezy

  • Szczepionki przeciwko krztuścowi odegrały kluczową rolę w opanowaniu krztuśca i związanej z nim śmiertelności niemowląt.
  • Szczepionki zarówno całokomórkowe, jak i bezkomórkowe (acelularne) są skuteczne w ograniczaniu objawowej choroby.
  • Acelularna szczepionka przeciwko krztuścowi jest ogólnie lepiej tolerowana i cechuje się znacznie mniejszą reaktogennością niż szczepionka całokomórkowa.
  • Odporność poszczepienna w odróżnieniu od naturalnej umożliwia nosicielstwo B. pertussis, co stanowi główną przyczynę obecnego nawrotu krztuśca.
  • Wygasająca odporność poszczepienna oraz zakażenia skąpoobjawowe i bezobjawowe są główną przyczyną wzrostu liczby zachorowań na krztusiec, w tym wśród młodzieży i dorosłych.


Krztusiec, zwany również z języka francuskiego kokluszem, jest bakteryjną chorobą zakaźną wywoływaną przez zakażenie dróg oddechowych Gram(–) pałeczką Bordetella pertussis. Choroba jest bardzo zaraźliwa, przenosi się drogą kropelkową i cechuje się nawracającymi napadami silnego kaszlu, niekiedy z towarzyszącymi bezdechem i zaburzeniami oddechowymi. Może przebiegać ciężko i prowadzić do zgonu, zwłaszcza małych niemowląt1,2. W celu ochrony przed chorobą powszechnie stosowane są dwa rodzaje szczepionek: szczepionki całokomórkowe (wPV – whole-cell pertussis vaccine) oraz nowsze szczepionki bezkomórkowe (inaczej nazywane acelularnymi) (aPV – acellular pertussis vaccine).

Krztusiec był pierwotnie ciężką chorobą zakaźną wieku dziecięcego. Występował często wśród niemowląt i dzieci do czasu wprowadzenia całokomórkowej szczepionki przeciwko krztuścowi, która począwszy od lat 40. XX wieku odegrała kluczową rolę w zmianie światowej epidemiologii krztuśca. W Stanach Zjednoczonych roczna liczba zachorowań na krztusiec zmniejszyła się z ponad 200 000 przypadków, w tym 4000 zgonów, do 1010 przypadków w 1976 roku3.

W Polsce zapadalność na krztusiec przed wprowadzeniem w 1960 roku powszechnych szczepień przekraczała 100 przypadków/100 000 osób, ze szczytem zachorowań w 1960 roku (325,5/100 000 mieszkańców, 95 968 zgłoszonych przypadków). Liczba zgonów z powod...

Choć skuteczne szczepionki przeciwko krztuścowi są szeroko dostępne od połowy ubiegłego wieku, a globalny zasięg szczepień (definiowany jako podanie 3 dawek szczepienia podstawowego) przekroczył 85%, do dziś krztusiec pozostaje najczęstszą chorobą...

Pełna wersja artykułu omawia następujące zagadnienia:

Szczepionki przeciwko krztuścowi

Wyizolowanie i hodowla B. pertussis – czynnika etiologicznego krztuśca – na sztucznych podłożach w 1906 roku umożliwiły opracowanie szczepionki. Pierwotnie była [...]

Szczepionka całokomórkowa

Całokomórkowa szczepionka przeciwko krztuścowi jest zawiesiną całych, zabitych komórek pałeczek krztuśca z adiuwantem w postaci wodorotlenku glinu, zawierającą różne ilości wszystkich [...]

Szczepionka bezkomórkowa

Acelularna szczepionka przeciwko krztuścowi zawiera oczyszczone antygeny krztuścowe. W skład większości zarejestrowanych na świecie szczepionek bezkomórkowych wchodzi 1-5 oddzielnie oczyszczonych antygenów12,13. [...]

Mechanizmy immunologiczne odporności poszczepiennej

Układ odpornościowy rozwija się jednokierunkowo od okresu noworodkowego po wiek podeszły pod wpływem stymulacji przez antygeny pochodzące ze środowiska. Pierwszy kontakt [...]

Skuteczność szczepionek bezkomórkowych

Acelularna szczepionka przeciwko krztuścowi jest immunogenna i skutecznie zapobiega krztuścowi przy znacznie mniejszej odczynowości niż szczepionka całokomórkowa9,23. Jednak aPV w porównaniu [...]

Podsumowanie

Szczepionki przeciwko krztuścowi na całym świecie poprawiły epidemiologię zachorowań i zgonów związanych z krztuścem wśród niemowląt9. Obie szczepionki, wPV i aPV, [...]

Do góry