Ostre zapalenie trzustki u dzieci
dr hab. n. med. Ewa Toporowska-Kowalska, prof. UM
lek. Magdalena Trzepizur
- Obraz kliniczny ostrego zapalenia trzustki u dzieci
- Klasyfikacja ostrego zapalenia trzustki
- Zalecenia dotyczące diagnostyki i leczenia ostrego zapalenia trzustki u dzieci
Definicja i kryteria rozpoznawania
Ostre zapalenie trzustki (OZT) to wieloczynnikowy proces zapalny obejmujący miąższ trzustki, a często także tkanki przyległe, wywołany przedwczesną aktywacją enzymów trzustkowych1. Częstość epizodów OZT w populacji pediatrycznej jest szacowana na 3,6-13,3/100 000 dzieci na rok2. W ostatnich latach odnotowuje się coraz więcej rozpoznań OZT wśród dzieci, co można wiązać m.in. z rosnącą liczbą wykonywanych oznaczeń stężenia lipazy i amylazy czy ze zwiększoną częstością żółciopochodnego zapalenia trzustki mającego związek z otyłością3.
Według wytycznych International Study Group of Pediatric Pancreatitis: In Search for a Cure (INSPPIRE), wzorowanych na kryteriach z Atlanty, rozpoznanie OZT wymaga spełnienia 2 z 3 następujących kryteriów3-5:
- obecność bólu w nadbrzuszu o ostrym początku, często promieniującego do pleców
- oznaczenie stężenia amylazy lub lipazy w surowicy ≥3-krotnie przekraczającego górną granicę normy
- stwierdzenie typowych dla OZT zmian w badaniach obrazowych jamy brzusznej (w badaniu ultrasonograficznym [USG], tomografii komputerowej [TK], rezonansie magnetycznym [MR]).
U większości dzieci OZT przebiega pod postacią jednorazowego, samoograniczającego się epizodu bez następstw odległych, jednakże szacuje się, że u 10-35% dochodzi do kolejnego zachorowania. Pacjenci, u których wystąpiły co najmniej 2 oddzielne epizody OZT z całkowitym powrotem do stanu prawidłowego (rozumianym jako ustąpienie dolegliwości bólowych na co najmniej miesiąc lub normalizacja wartości enzymów trzustkowych z ustąpieniem dolegliwości bólowych), spełniają kryteria nawrotowego ostrego zapalenia trzustki4. Powtarzające się incydenty OZT mogą prowadzić do rozwoju przewlekłego zapalenia narządu. Przewlekłe zapalenie trzustki może też zostać rozpoznane u dzieci bez udokumentowanych epizodów OZT w przeszłości2,4,5.
Czynniki etiologiczne
Czynniki etiologiczne OZT u dzieci przedstawiono w tabeli 16. Ich częstość w poszczególnych regionach geograficznych jest różna: w Europie, Ameryce Północnej i Ameryce Południowej dominuje idiopatyczne OZT, w Azji najczęściej rozpoznawane jest zapalenie żółciopochodne, a w Oceanii – pourazowe (na podstawie metaanalizy 48 badań ujętych w 47 publikacjach)7. Rozkład czynników etiologicznych OZT u dzieci zmienia się z wiekiem – u niemowląt i małych dzieci przeważają urazy brzucha, choroby układowe i wrodzone zaburzenia metaboliczne, natomiast u nastolatków OZT często jest konsekwencją kamicy żółciowej, toksycznego oddziaływania leków lub ma charakter idiopatyczny6.
