BLACK CYBER WEEK! Publikacje i multimedia nawet do 80% taniej i darmowa dostawa od 350 zł! Sprawdź >
Ból w układzie ruchu w populacji pediatrycznej – wybór właściwej drogi diagnostyczno-terapeutycznej
lek. Katarzyna Bochenek-Dudkowska1
prof. dr hab. n. med. Violetta Opoka-Winiarska2
- Przegląd najczęstszych nieurazowych jednostek chorobowych układu ruchu powodujących ból w populacji dzieci w praktyce lekarza rodzinnego i pediatry
- Omówienie istotnych elementów badania podmiotowego, przedmiotowego i innych badań diagnostycznych
- Leczenie objawowe bólu oraz leczenie przyczynowe
Ból w układzie ruchu u dziecka jest nierzadkim powodem wizyt u lekarzy podstawowej opieki medycznej. Poza ewidentnymi urazami jest to właściwa droga postępowania. Zdarza się jednak, że rodzic lub opiekun często pomija lekarza pediatrę i zgłasza się z dzieckiem bezpośrednio do ortopedy lub chirurga. To lekarz podstawowej opieki medycznej powinien jako pierwszy ocenić pacjenta, zdecydować o konieczności przeprowadzenia badań diagnostycznych, a w razie potrzeby wydać skierowanie na konsultację specjalistyczną. W większości przypadków ustalenie rozpoznania i leczenie dziecka w ramach podstawowej opieki medycznej są wystarczające.
Ból jest jedną z reakcji obronnych organizmu, swoistym wołaniem o pomoc, i może być zlokalizowany w innym miejscu niż toczący się proces chorobowy. Definiowany jest jako nieprzyjemne doznanie czuciowe i emocjonalne związane z rzeczywistym lub potencjalnym uszkodzeniem tkanki. Ból jest klasyfikowany jako pierwotny, jeśli nie można go bezpośrednio przypisać znanej chorobie lub procesowi uszkodzenia elementów układu ruchu, bądź jako wtórny, jeśli jest spowodowany chorobą lub procesem, które bezpośrednio wpływają na kości, stawy, mięśnie i/lub pokrewne tkanki miękkie1.
Ból w układzie ruchu u dzieci i młodzieży w większości przypadków jest objawem łagodnych, samoograniczających się chorób i ustępuje w ciągu kilku dni. Może być również skutkiem miejscowego stanu zapalnego lub innego poważnego uszkodzenia, a także objawem choroby ogólnoustrojowej. Ból w układzie ruchu może być oznaką ciężkiego zakażenia, w tym septycznego zapalenia stawów, występującego częściej u niemowląt i małych dzieci. Bóle kończyn, czasem pleców mogą być także pierwszym objawem choroby onkologicznej. Bóle pleców u dzieci w wieku wczesnodziecięcym i przedszkolnym występują rzadko i zawsze wymagają szczegółowej diagnostyki. Niezależnie od podejrzewanej przyczyny w każdym przypadku trzeba przeprowadzić odpowiednie postępowanie diagnostyczne mające na celu odróżnienie schorzenia o łagodnym przebiegu od ciężkiej, zagrażającej zdrowiu dziecka choroby. Trudności w postępowaniu wynikają ze zmienności układu ruchu związanej z rozwojem dziecka, szczególnie że dolegliwości bólowe w układzie ruchu mogą występować u najmłodszych pacjentów, nawet już w pierwszym roku życia. Małe dzieci mogą nie zgłaszać werbalnie bólu, a jego rozpoznanie ustala się na podstawie zaobserwowanej zmiany zachowania. Pierwszy szczyt zachorowania na młodzieńcze idiopatyczne zapalenie stawów (MIZS) – najczęstszą chorobę reumatyczną wieku rozwojowego – przypada na 2-4 rok życia, ale w praktyce pierwsze objawy mogą się pojawić już w II połowie pierwszego roku życia.