Inwazyjna choroba meningokokowa (IChM) to ciężkie zakażenie tkanek i narządów wywoływane przez Gram(–), tlenową dwoinkę, meningokoka (Neisseria meningitidis). Zakażenia te objawiają się najczęściej w postaci ropnego zapalenia opon mózgowo-rdzeniowych (ZOMR) lub sepsy, a rzadziej jako zapalenie płuc. W pierwszej fazie zakażenia dochodzi do kolonizacji przez meningokoki jamy nosowo-gardłowej. Bakterie wywołujące IChM przenoszone są przede wszystkim drogą kropelkową albo poprzez bezpośredni kontakt z wydzielinami z górnych dróg oddechowych zakażonego. Wyłącznym źródłem zakażenia jest człowiek, zarówno chory, jak i bezobjawowy nosiciel. Szerzenie się choroby meningokokowej następuje przeważnie za pośrednictwem bezobjawowych nosicieli (rzadko pomiędzy osobami, które zachorowały). Nosicielstwo może utrzymywać się przez wiele miesięcy. Nosiciele mogą stanowić 2-25% populacji, ale w środowiskach zamkniętych ich odsetek może sięgać 40-80%. O stosunkowo niewielkiej zakaźności może świadczyć fakt, że nawet podczas epidemii tylko u 1/1000-5000 osób skolonizowanych przez meningokoki rozwija się zakażenie.

Okres wylęgania IChM może wynosić 2-10 dni, na ogół jednak trwa 3-4 dni. Najwięcej zachorowań wywoływanych przez Neisseria meningitidis obserwuje się u młodszych dzieci i młodzieży. Z kolei największy odsetek nosicieli odnotowuje się wśród osób w wieku 15-24 lat z uwagi na tryb życia oraz dominujące zachowania społeczne nastolatków i młodych dorosłych – tej kolonizacji sprzyjają palenie tytoniu oraz bezpośrednie kontakty z wydzieliną dróg oddechowych podczas wspólnego zamieszkiwania.

Epidemie dotyczą zazwyczaj środowisk zamkniętych, takich jak: szkoły, przedszkola, domy dziecka, akademiki, koszary, więzienia, domy opieki. Śmiertelność wynosi 10-13%, ale w przypadku wystąpienia sepsy i wstrząsu septycznego może sięgać 80%¹.

Z danych epidemiologicznych Narodowego Instytutu Zdrowia Publicznego PZH – Państwowego Instytutu Badawczego wynika, że w 2022 roku w Polsce na IChM zachorowało 116 osób, w tym u 63 pacjentów zdiagnozowano ZOMR, a u 49 – sepsę. Dane epidemiologiczne za rok 2021 były podobne – odnotowano 107 zachorowań na IChM, 50 przypadków ZOMR oraz 63 rozpoznania sepsy meningokokowej².