BLACK CYBER WEEK! Publikacje i multimedia nawet do 80% taniej i darmowa dostawa od 350 zł! Sprawdź >
Duże problemy małych ludzi
Jakość relacji rówieśniczych a zdrowie psychiczne dzieci i młodzieży
mgr Zuzanna Walkowiak, psycholog, psychoterapeuta poznawczo-behawioralny1,2
lek. Błażej Antosz2,3
lek. Agata Pałasz3
- Przegląd badań i raportów dotyczących wpływu jakości relacji rówieśniczych na zdrowie psychiczne dzieci i młodzieży
- Kluczowe znaczenie pozytywnych relacji z rówieśnikami dla rozwoju tożsamości, samooceny i kompetencji społecznych
- Skutki stanu izolacji społecznej oraz agresywnych zachowań (w tym bullyingu) w obrębie relacji rówieśniczych
Zdrowie psychiczne dzieci i młodzieży jest uwarunkowane przez wiele czynników, zarówno biologicznych, jak i psychospołecznych, które pozostają ze sobą nie tylko w ścisłej relacji, lecz także stałej interakcji i mogą się wzajemnie wzmacniać bądź osłabiać, a następnie tworzyć i wyzwalać ciągi emocji oraz zachowań. W dążeniu do zrozumienia rozwoju człowieka i psychopatologii wydaje się, że należy postrzegać człowieka holistycznie, czyli jako istotę biologiczną i społeczną, wchodzącą w ciągłą interakcję ze światem i innymi. Odwołując się do terminologii systemowej, wspomniane aspekty przedstawia się w kategoriach mikro- i makrosystemowych. Za mikrosystem przyjmujemy rodzinę analizowaną w kontekście międzypokoleniowym (interakcje rodzinne, wzory zachowań przekazywane przez kilka wcześniejszych pokoleń). Na makrosystem składają się kultura i obecny okres cywilizacyjny, a w szerszym rozumieniu jest to m.in. przynależność do określonego społeczeństwa oraz do określonej społeczności, np. szkolnej1.
Wśród czynników psychospołecznych bardzo ważną rolę odgrywają różnorodne relacje społeczne. Człowiek jest traktowany z jednej strony jako wytwór środowiska społecznego, w którym funkcjonuje, natomiast z drugiej strony jako element to środowisko kształtujący poprzez podporządkowywanie indywidualnych wartości do jego wymogów, kierując się chęcią uznania i akceptacji oraz postrzegania we wspólnym działaniu sensu własnego bytowania2. Bardzo ważną rolę w rozwoju i zachowaniu zdrowia psychicznego odgrywa wsparcie społeczne, zarówno rodziny, jak i grupy rówieśniczej. Przeprowadzane badania nad wsparciem społecznym dowodzą, że nie tylko jest ono wartościowe dla osób znajdujących się w sytuacji stresowej bądź kryzysowej, lecz także sam jego brak może stanowić źródło stresu. W Polsce wsparcie społeczne jest monitorowane w populacji uczniów w ramach międzynarodowych badań Health Behaviour in School-aged Children (HBSC). Jak wynika z raportu HBSC z 2018 roku, wsparcie społeczne ze strony rówieśników jest gorzej oceniane niż wsparcie ze strony rodziny. Co więcej, z wiekiem istotnie zmniejsza się odsetek osób deklarujących wysoki poziom wsparcia ze strony rówieśników na niekorzyść chłopców3.