Zaburzenia świadomości będące objawem schorzeń ośrodkowego układu nerwowego (OUN) to obok zaburzeń krążeniowo-oddechowych główne przyczyny zgłoszeń rodziców z dzieckiem na szpitalny oddział ratunkowy (SOR)/do izby przyjęć (IP) w trybie pilnym.

Zaburzenia świadomości mogą stanowić objaw bardzo szerokiego zakresu zespołów chorobowych o zróżnicowanych etiologii, przebiegu i rokowaniu. Wspomniana niejednorodność kliniczna, z uwzględnieniem różnic anatomiczno-fizjologicznych między poszczególnymi grupami wiekowymi populacji pediatrycznej, dodatkowo utrudnia diagnostykę i leczenie pacjentów. Ważnymi czynnikami wpływającymi na skuteczność podejmowanych na SOR-ze/w IP działań są czas, a także zakres dostępnych badań diagnostycznych.

Celem niniejszej pracy jest przypomnienie pojęć związanych z zaburzeniami świadomości (przede wszystkim o charakterze ilościowym i przemijającym), określenie przyczyn ich występowania oraz zaproponowanie sugestii wspomagających wstępne postępowanie z dzieckiem po utracie przytomności zgłaszającym się na SOR/do IP.

Klasyfikacja zaburzeń świadomości

Zaburzenia świadomości to utrata zdolności do prawidłowego odbioru i przetwarzania sygnałów pochodzenia wewnętrznego oraz zewnętrznego (otaczającej rzeczywistości), a także reakcji na nie. U podłoża tych zjawisk leżą zaburzenia funkcjonowania w obrębie mózgowia, które wtórnie wpływają na procesy związane zarówno ze świadomością oraz percepcją zjawisk otaczającej rzeczywistości, jak i z reagowaniem na te zjawiska¹. Zaburzenia świadomości dzielimy na jakościowe oraz ilościowe.

Jakościowe zaburzenia świadomości

W przypadku jakościowych zaburzeń świadomości zniekształceniu ulega postrzeganie rzeczywistości, co prowadzi do nieodpowiedniej reakcji ze strony pacjenta. Proces dotyczy głównie półkul mózgowych, jednakże może być on pochodzenia pozamózgowego. Pacjent może prezentować zaburzenia uwagi, percepcji, myślenia, pamięci (głównie krótkotrwałej), orientacji allopsychicznej i autopsychicznej, mogą pojawić się u niego pobudzenie lub spowolnienie psychoruchowe, ponadto mogą wystąpić objawy wytwórcze (omamy, urojenia), a także zaburzenia emocjonalne.

Przykładem zaburzeń o charakterze jakościowym jest majaczenie. Zazwyczaj rozpoczyna się gwałtownie, ma zmienny przebieg w zakresie nasilenia objawów. Obserwujemy zaburzenia postrzegania, uwagi, myślenia, orientacji allopsychicznej, występują też o...