Nieswoiste choroby zapalne jelit i stosowanie probiotyków
Aktualne stanowisko światowych towarzystw naukowych
dr hab. n. med. Edyta Szymańska
- Mikrobiota jelitowa w nieswoistych chorobach zapalnych jelit
- Przydatność probiotyków u pacjentów z nieswoistymi chorobami zapalnymi jelit w świetle badań klinicznych
- Aktualne stanowiska środowisk naukowych w kwestii stosowania probiotyków w leczeniu choroby Leśniowskiego-Crohna i wrzodziejącego zapalenia jelita grubego
Nieswoiste choroby zapalne jelit (IBD – inflammatory bowel disease) to grupa wrodzonych schorzeń wywołujących długotrwały stan zapalny w okrężnicy i jelicie cienkim, do której zalicza się: wrzodziejące zapalenie jelita grubego (UC – ulcerative colitis) i chorobę Leśniowskiego-Crohna (CD – Crohn's disease), a także niesklasyfikowane IBD (IBDU – IBD unclassified)1. Etiologia i patogeneza IBD są wieloczynnikowe, obejmują: upośledzoną funkcję bariery śluzówkowej jelit, czynniki środowiskowe, immunologiczne, genetyczne oraz dysbiozę przewodu pokarmowego2-4. Leczenie ma na celu wprowadzenie pacjenta w remisję kliniczną i jak najdłuższe jej utrzymanie (leczenie podtrzymujące), a stosowane leki różnią się w zależności od typu IBD: preparaty kwasu 5-aminosalicylowego (5-ASA) w UC, terapia żywieniowa oraz leki immunosupresyjne/immunomodulujące w CD, a także preparaty biologiczne w obu podtypach5,6. Większość z tych leków nie jest jednak w stanie wyeliminować pierwotnych przyczyn IBD, takich jak: uszkodzenie błony śluzowej jelit, upośledzenie funkcji bariery jelitowej i brak równowagi mikrobioty jelitowej7. Co więcej, z długotrwałym stosowaniem tych leków wiążą się poważne działania niepożądane, m.in. supresje szpiku (leki immunosupresyjne), a tym samym upośledzenie odporności, czy ostre zapalenie trzustki (preparaty 5-ASA)8,9. Potrzebne są zatem nowe strategie, które jednocześnie będą wpływać na podstawowe przyczyny IBD i powodować znikome ogólnoustrojowe skutki uboczne.
Probiotyki
Mikrobiota jelitowa to największy rezerwuar drobnoustrojów w organizmie, w którym żyje 100 bln różnych mikroorganizmów, w tym: bakterie, wirusy, grzyby i pierwotniaki10. W przewodzie pokarmowym żyje blisko 1000 gatunków bakterii, a ponad 99% z nich należy do 4 typów – Firmicutes, Bacteroidetes, Proteobacteria i Actinobacteria11.
Badania prowadzone zarówno z udziałem ludzi, jak i na myszach wskazują, że wczesny rozwój układu odpornościowego jelit w dużym stopniu zależy od mikrobioty jelitowej12. To sugeruje, że odpowiednia ekspozycja na zdrowy mikrobiom na wczesnym etapie życia odgrywa ważną rolę w ochronie przed stanem zapalnym prowadzącym do zapalenia jelita grubego w późniejszym wieku13.
