Pieluszkowe zapalenie skóry (PZS; diaper dermatitis) należy do najczęstszych schorzeń wieku niemowlęcego i wczesnodziecięcego. Pojawia się już między 1 a 2 miesiącem życia, jednak zazwyczaj jest obserwowane między 7 a 12 miesiącem życia. PZS diagnozowane jest głównie u dzieci, jednak należy zaznaczyć, że objawy mogą wystąpić również u starszych osób, u których zachodzi konieczność stosowania pieluchomajtek, z powodu wielochorobowości z towarzyszącym nietrzymaniem moczu i kału. Biorąc pod uwagę czynniki etiopatologiczne, sytuacja pacjentów w podeszłym wieku jest zdecydowanie inna.

Zapalenie skóry z otarciami, kontaktowe zapalenie skóry z podrażnienia i kandydoza pieluszkowa stanowią najczęstsze rodzaje PZS¹.

Pieluszkowe zapalenie skóry jest ostrą, niezależnie od przyczyny, reakcją zapalną skóry w postaci rumienia, zlokalizowaną w miejscu przylegania pieluszki, tj. w okolicy pośladków, odbytu, narządów płciowych czy wewnętrznej strony ud i talii^2-4. W cięższych przypadkach oprócz wymienionych zmian rumieniowych mogą występować obrzęk, pęcherzyki, krosty czy nadżerki. Przy ustępowaniu zmian skórnych mogą ponadto pojawić się złuszczanie naskórka, przebarwienia pozapalne i lichenifikacja.

Patofizjologia i etiologia PZS

Skóra dzieci, a w szczególności noworodków i wcześniaków, wykazuje istotne różnice wynikające z niedojrzałości poszczególnych jej struktur w porównaniu ze skórą osób dorosłych. Histologicznie naskórek i warstwa rogowa niemowląt są odpowiednio o 20% i 30% cieńsze niż u dorosłych. Obserwuje się obecność mniejszych keratynocytów, gęstszą strukturę mikrorzeźb, większą proliferację komórek oraz inną organizację włókien kolagenowych w skórze właściwej. Zewnątrzkomórkowa macierz lipidowa warstwy rogowej wykazuje działanie ochronne, zapobiegając utracie wody i przedostawaniu się substancji hydrofilowych, w tym wody, podczas gdy korneocyty odpowiadają za mechaniczną ochronę przed czynnikami zewnętrznymi środowiska⁵. Skóra noworodka i niemowlęcia cechuje się mniejszą zdolnością zatrzymywania wody, wyższym wskaźnikiem wchłaniania wody oraz mniejszym stężeniem naturalnego czynnika nawilżającego (NMF – natural moisturizing factor) w porównaniu ze skórą osób dorosłych. Zwiększona przeznaskórkowa utrata wody oraz wzmożona wrażliwość na czynniki środowiskowe szczególnie widoczne są u noworodków urodzonych przedwcześnie. Wartość pH skóry niemowląt jest wyższa niż u dorosłych – u noworodków wynosi 6,2-7,5, co tym samym zwiększa ryzyko nadkażeń. Wraz z rozwojem skóry pH ulega stopniowemu obniżeniu, osiągając ostatecznie wartość 5-5,5. Kwaśny odczyn zapobiega rozwojowi mikroorganizmów chorobotwórczych na powierzchni skóry².