Bez tabu, czyli o seksualności i płciowości
Antykoncepcja awaryjna – bezpieczeństwo stosowania w populacji nastoletnich dziewcząt
prof. dr hab. n. med. Anna Torres
- Mechanizm działania doustnej i domacicznej antykoncepcji awaryjnej
- Skuteczność i bezpieczeństwo stosowania antykoncepcji awaryjnej zawierającej lewonorgestrel oraz octan uliprystalu
- Dostępność antykoncepcji awaryjnej w Polsce oraz jej stosowanie u młodocianych pacjentek w świetle prawa
Wiek inicjacji seksualnej uległ obniżeniu w ciągu ostatnich dekad. W Stanach Zjednoczonych prawie 2/3 nastolatków podejmuje współżycie seksualne przed ukończeniem 19 roku życia1. Jednocześnie około 11% uczniów amerykańskich szkół zgłasza, że doświadczyło różnego stopnia przemocy na tle seksualnym2. Przemoc na tle seksualnym jest jednym z czynników związanych z ryzykiem nieplanowanej ciąży wśród nastolatek, która stanowi duży problem zarówno indywidualny, jak i społeczny, a także ma poważne konsekwencje zdrowotne, społeczne i ekonomiczne3. Według danych World Health Organization (WHO) około 55% ciąż u nastolatek kończy się aborcją, która w wielu przypadkach nie jest zabiegiem wykonywanym w bezpiecznych warunkach4.
W Polsce według danych Głównego Urzędu Statystycznego w latach 2021-2023 zanotowano odpowiednio 1435, 1337 oraz 1123 urodzenia przez matki przed ukończeniem 18 roku życia. Liczby te były znacznie niższe w grupie dziewcząt poniżej 15 roku życia i wynosiły odpowiednio 31, 43 i 33 urodzenia5. Według jednego z badań przeprowadzonych w polskiej populacji średni wiek inicjacji seksualnej u kobiet wynosi około 15 lat, a 57% badanych nigdy nie stosowało antykoncepcji6.
Na podstawie badań przeprowadzonych w Stanach Zjednoczonych zaobserwowano, że w ciągu ostatniej dekady odsetek nastolatek, które stosowały antykoncepcję awaryjną (AA) przynajmniej raz, zwiększył się z 8% w 2002 roku do 22% w latach 2011-20131. Wzrost ten prawdopodobnie wiąże się ze zmianami regulacyjnymi, które w tym czasie zwiększyły dostępność lewonorgestrelu (LNG) sprzedawanego bez recepty. W kolejnych badaniach wykazano jednak, że mimo regulacji prawnych istnieją bariery związane z małą dostępnością leków w aptekach i relatywnie wysoką ich ceną7. Ponadto wiedza nastolatków, zarówno dziewcząt, jak i chłopców, na temat AA jest niewystarczająca, podobnie jak wysiłki podejmowane na rzecz edukowania młodzieży w tym zakresie8.
W badaniach przeprowadzonych w Stanach Zjednoczonych wykazano także, że edukacja dotycząca AA prowadzona przez lekarzy podczas rutynowych wizyt różniła się w zależności od rasy. Była prawie o połowę rzadziej podejmowana w przypadku dziewcząt rasy ...
