Krztusiec powrócił do głównego nurtu chorób zakaźnych. W 2024 roku w Polsce odnotowano 32 430 przypadków tej choroby, co odpowiada zapadalności na poziomie 86,33 na 100 000 mieszkańców. Podobne wartości odnotowano w 1966 roku, gdy liczba zachorowań wyniosła 31 114, a zapadalność – 98,1 na 100 000 osób. Warto zauważyć, że był to ostatni tak wysoki szczyt zachorowań po wprowadzeniu w 1961 roku do kalendarza szczepień obowiązkowych inaktywowanej (nieżywej), pełnokomórkowej szczepionki przeciwko krztuścowi skojarzonej z toksoidami błoniczym i tężcowym (DTwP – diphtheria, tetanus, whole-cell pertussis) (ryc. 1)¹.

W kolejnych dekadach (1968-2000) liczba zachorowań znacznie spadła dzięki utrzymywaniu wysokiego, sięgającego ponad 90%, poziomu wyszczepialności szczepionką DTwP. Jednak od 2012 roku obserwuje się ponowny wzrost zapadalności na krztusiec (ryc. 1). Podobny trend obserwowano w wielu krajach o wysokich dochodach, gdzie pełnokomórkowa szczepionka (DTwP) posiadająca w składzie do 3000 potencjalnych antygenów została zastąpiona nową szczepionką, zawierającą bezkomórkowy komponent krztuścowy (DTaP – diphtheria, tetanus, acellular pertussis), opartą na 2-5 antygenach bakterii Bordetella pertussis. Oba typy szczepionek różnią się nie tylko składem antygenowym, lecz także charakterem wywoływanej odpowiedzi immunologicznej, co wpływa na mechanizm i trwałość uzyskanej odporności². W Polsce od wielu lat funkcjonuje tzw. rynek mieszany, czyli dostępne są oba typy preparatów. Choć w Programie Szczepień Ochronnych refundowana jest szczepionka pełnokomórkowa (DTwP), rynek prywatny jest zdominowany przez szczepionki bezkomórkowe (DTaP).

Wiele badań opublikowanych w ostatnich latach jednoznacznie wskazuje, że gwałtowny wzrost zachorowań na krztusiec wynika z kilku czynników3: