Praktyka kliniczna
Somatyzacja w stanach lękowych
Prof. nadzw. dr hab. med. Krzysztof Małyszczak
Somatyzacja jest powszechnym zjawiskiem w psychiatrii i medycynie somatycznej. Polega na zastępowaniu przeżyć psychicznych objawami fizykalnymi, czasami nawet będącymi wyznacznikiem dysfunkcji somatycznych. Codzienny kontakt z pacjentami somatyzującymi mają lekarze rodzinni, psychiatrzy są często przez nich omijani. W leczeniu psychiatrycznym podstawowym problemem okazuje się brak wglądu pacjentów somatyzujących we własne przeżycia psychiczne.
Somatyzacja jest procesem doświadczania i przeżywania obciążenia lub cierpienia psychicznego w postaci dolegliwości somatycznych, które są postrzegane i interpretowane jako objawy poważnej choroby somatycznej. Pacjenci z długotrwałą somatyzacją konsekwentnie dążą do uzyskania rozpoznania i leczenia choroby somatycznej, korzystając przy tym obficie z diagnostyki medycznej i konsultacji specjalistów, pomimo wielokrotnych zapewnień, że są zdrowi lub że ich choroba fizyczna nie jest przyczyną zgłaszanych dolegliwości. Takie nieracjonalne zachowanie powoduje negatywne konsekwencje przez zastąpienie potencjalnie skutecznego leczenia psychiatrycznego lub psychologicznego nieskutecznymi lub nawet szkodliwymi procedurami medycznymi oraz przez nadużywanie publicznych funduszy przeznaczanych na ochronę zdrowia.
Somatyzacja może wystąpić przejściowo w wyniku stresujących wydarzeń życiowych lub może być długotrwała i powodować niepełnosprawność, wtedy jest rozpoznawana jako zaburzenie psychiczne. Może także występować u pacjentów z chorobami somatycznymi, utrudniając ich diagnostykę i leczenie oraz zwiększając ich cierpienie psychiczne. Somatyzacja jako reakcja na stresujące zdarzenia życiowe jest zwykłym i powszechnym zjawiskiem w medycynie. Co najmniej 1/3 objawów somatycznych spotykanych w praktykach lekarzy rodzinnych ma wątpliwe podłoże organiczne, natomiast 10-15 proc. pacjentów lekarzy rodzinnych cierpi na objawy bez wyjaśnienia medycznego, które związane są ze znaczącym zaburzeniem funkcjonowania.[1] Wszyscy lekarze, a zwłaszcza interniści i lekarze rodzinni, mają z somatyzacją codzienny kontakt i po uzyskaniu pewnego doświadczenia zawodowego potrafią ją rozpoznać oraz ocenić jej rozmiar i charakter. Więcej problemów może się pojawić w przypadku somatyzacji przewlekłej, występującej razem z innymi zaburzeniami psychicznymi, lub stanowiącej oddzielne zaburzenie psychiczne. Nieświadome pierwotne procesy psychiczne, jak rozszczepienie i projekcyjna identyfikacja, uruchamiające się u pacjentów, mogą nie być świadomie postrzegane i stanowić podłoże nieświadomych reakcji przeciwprzeniesieniowych u lekarzy.