Praktyka kliniczna
Kiedy podejrzewać zaburzenia somatyczne wynikające z zaburzeń nastroju?
Prof. nadzw. dr hab. med. Krzysztof Małyszczak
Depresja jest zespołem psychopatologicznym, często powikłanym innymi zaburzeniami psychicznymi, somatyzacją oraz schorzeniami somatycznymi. Wszystko razem tworzy kompleks, w którym często nie jest jasne, co jest przyczyną, a co skutkiem. Tak jest w zakresie zaburzeń psychicznych – depresja może być zarówno przyczyną stanów lękowych, jak i ich skutkiem – oraz na pograniczu zaburzeń psychicznych i chorób somatycznych – depresja jest predyktorem wielu chorób somatycznych, ale pojawia się także w ich przebiegu.
Obecnie pod pojęciem depresji rozumiemy zespół psychopatologiczny opisany w klasyfikacjach zaburzeń psychicznych: ICD-10[1] (autorstwa Międzynarodowej Organizacji Zdrowia; World Health Organization, WHO) i DSM-V[2] (autorstwa Amerykańskiego Towarzystwa Psychiatrycznego; American Psychiatric Association, APA).
Opis zespołu depresyjnego w połączeniu z kryteriami objawowymi, czasowymi i wykluczającymi stanowi definicję zaburzeń depresyjnych. Oba systemy klasyfikacyjne definiują zespół depresyjny bardzo podobnie, zatem odniesienia do depresji dotyczą tego samego zespołu psychopatologicznego, niezależnie od poglądów i wykształcenia klinicystów.
Nie zawsze tak było – współczesna koncepcja depresji pochodzi od starożytnej idei melancholii, będącej podstawą opisu większości dzisiejszych zaburzeń psychicznych. W miarę rozwoju psychiatrii od koncepcji melancholii oddzielono somatyzację, zaburzenia osobowości i zaburzenia behawioralne, a na koniec także zaburzenia nerwicowe, pozostawiając jedynie zaburzenia nastroju w dychotomii: smutek, przygnębienie, brak energii wobec radości, euforii i pobudzenia. Pomimo formalnych zabiegów klasyfikacyjnych nie zmieniła się rzeczywistość kliniczna, ale obecnie mówimy o współistnieniu lub współchorobowości depresji oraz stanów lękowych, somatyzacji oraz chorób somatycznych.
W przebiegu zespołów depresyjnych często występują:
1. Objawy fizykalne bez uzasadnienia medycznego (podłoża somatycznego), co nazywane jest somatyzacją (odczuwaniem zjawisk psychicznych pod postacią somatyczną).
2. Zaburzenia czynności narządów i układów ciała, czyli czynnościowe zespoły somatyczne.
3. Choroby somatyczne.
Chociaż klasyfikacje zaburzeń psychicznych oddzielają depresję od zaburzeń lękowych, w tym także zaburzenia lękowego uogólnionego i lęku napadowego, ich współwystępowanie jest bardzo częste. W badaniu 104 pacjentów lekarzy rodzinnych 13 osób spełn...
1. Układ krążenia (kołatanie i ciężkie bicie serca, bóle, kłucia, pieczenia w okolicy serca).
