Od melancholii do depresji

Jesteśmy przyzwyczajeni do widzenia depresji takiej, z jaką mieliśmy kontakt, ucząc się psychiatrii, jednak jej koncepcja zmieniała się z czasem. W starożytności i średniowieczu stany odpowiadające depresji i dzisiejszym zaburzeniom lękowym nazywano melancholią, którą Hipokrates ok. V wieku p.n.e. określił jako długotrwały stan lęku i przygnębienia. Teoria humoralna tłumaczyła jej powstawanie nadmiarem czarnej żółci, której opary unosiły się w stronę głowy, wywołując lęk i „zaćmienie” umysłu.

Obszerną monografią na temat melancholii była praca Roberta Burtona „The Anatomy of Melancholy”, opublikowana w 1621 roku. Autor uważał, że melancholia jest wywoływana przez duchy, złe anioły i diabły, jak również czarownice i czarowników, gwiazdy, wiek podeszły, rodziców, złą dietę, zaburzenia wypróżniania się, zatrute powietrze, nadmierne ćwiczenia, samotność, bezczynność, zaburzony sen, zaburzone myślenie, negatywne wyobrażenia, smutek, lęk, wstyd, hańbę, zazdrość, złość, nienawiść, współzawodnictwo, pragnienie zemsty, gniew, niezadowolenie, troski, nieszczęścia, pożądliwość, impulsywność, ambicję, chciwość, skąpstwo, hazard, nadmierną miłość własną, samozachwyt, euforię, miłość do nauki, ubóstwo i niezaspokojone potrzeby, edukację, utratę wolności, śmierć bliskich osób, choroby, zaburzenia regulacji temperatury, choroby głowy i hipochondrię. Burton opisał także objawy depresji, niewiele się różniące od opisów obecnych zespołów depresyjnych i lękowych.[1] Patrząc na teorie Burtona nieco z przymrużeniem oka i pamiętając o różnicach kulturowych, można powiedzieć, że są zadziwiająco trafne i aktualne do dnia dzisiejszego. Mamy tu elementy psychoanalityczne (diabły, złe anioły jako paranoidalne fantazje prześladowcze, miłość własną, czyli narcyzm, zamiłowanie do nauki, czyli obsesyjność), poznawcze (zaburzone myślenie i negatywne wyobrażenia), osobowościowe (pożądliwość, impulsywność, ambicję, chciwość, skąpstwo, hazard, hipochondrię), środowiskowe (ubóstwo i niezaspokojone potrzeby, edukację, utratę wolności, śmierć bliskich osób), somatyczne (choroby, szczególnie głowy).