To szczególny typ nawracających zaburzeń nastroju, głównie depresji, pojawiający się cyklicznie w okresie jesienno-zimowym, ustępujący wraz z nadejściem wiosny lub wczesnego lata. Wyróżnia się kilka podtypów choroby afektywnej sezonowej (ChAS), w Polsce występuje ona głównie jako tzw. depresja zimowa.

Jakie są objawy ChAS? Jak można ją rozpoznać?

Najbardziej typowym objawem jest brak energii, napędu, spowolnienie, spadek motywacji do działania. Kolejne to wzmożony apetyt i przyrost masy ciała. Wtórnie pojawiają się: smutek, stałe uczucie rozdrażnienia lub lęku, apatia, obniżenie popędu seksualnego, nasilenie objawów napięcia przedmiesiączkowego u kobiet. By rozpoznać chorobę afektywną sezonową, trzeba stwierdzić występowanie powyższych symptomów o nasileniu wyraźnie upośledzającym funkcjonowanie, utrzymujących się przez co najmniej dwa tygodnie i nawracających w tej samej porze roku trzy lub więcej lat z rzędu.

Co wywołuje ChAS?

Przyczyną choroby jest niedobór światła słonecznego i związana z tym desynchronizacja rytmów dobowych. Uważa się, że występowanie zaburzeń jest uwarunkowane częściowo genetycznie i wynika z większej wrażliwości na niedobór światła.

Kogo najczęściej dotyka ten problem?

Choroba najczęściej pojawia się u młodych osób w wieku 20-30 lat, zwykle chorują kobiety – stanowią 70-80 proc. pacjentów. Choroba częściej jest obserwowana w tych szerokościach geograficznych, w których sezonowo występują niedobór światła słonecznego i skrócenie dnia. Dotyka przede wszystkim tych, którzy przez większość dnia przebywają w pomieszczeniach zamkniętych.

Jak odróżnić, czy to ChAS, czy po prostu przemęczenie, chandra albo zły nastrój?

Wyróżniającą cechą ChAS są jej cykliczne nawroty o tej samej porze roku, dłuższe utrzymywanie się zespołu typowych objawów oraz wyraźne pogorszenie funkcjonowania chorego. W przypadku choroby wypoczynek nie redukuje zmęczenia, a złego nastroju nie rozpraszają przyjemne albo wesołe wydarzenia.

Większy apetyt i kilka kilogramów więcej – czy to może oznaczać ChAS?

Z reguły nie, niemniej sezonowy spadek energii, ospałość oraz wzmożone łaknienie mogą być przejawami subklinicznej, czyli utajonej, postaci ChAS. By mówić o chorobie, objawom muszą towarzyszyć jeszcze inne, typowe dla niej zaburzenia: smutek, rozdrażnienie, stałe poczucie zmęczenia.

Jak można leczyć ChAS?

Najwłaściwszą formą leczenia jest fototerapia. Obejmuje ona kilkutygodniowy cykl codziennego półgodzinnego lub godzinnego naświetlania lampami o wysokim natężeniu światła.

Pomocne są też leki przeciwdepresyjne, głównie z grupy SSRI (selektywne inhibitory wychwytu zwrotnego serotoniny). Zastosowanie znajduje również psychoterapia, która pomaga zmieniać nastawienie do depresyjnych negatywnych myśli i zachowań. Psychoterapia spełnia też funkcję edukacyjną i wspierającą. Pomaga radzić sobie z objawami choroby i zapobiegać jej nawrotom.

Czy sama fototerapia może być wystarczająca?

Tak, jest to najskuteczniejsza i przynosząca najszybszą poprawę forma terapii pacjenta chorującego na depresję zimową.

Kiedy trzeba leczyć ChAS?

Zawsze gdy objawy się przedłużają, nasilają, powodują wyraźne cierpienie, zaniedbywanie codziennych zadań. Bezwzględnym wskazaniem do zasięgnięcia porady lekarskiej jest pojawianie się myśli samobójczych oraz uporczywe zaburzenia snu. Systematycznie prowadzone leczenie, działania profilaktyczne, sezonowe stosowanie fototerapii z reguły prowadzą do całkowitego wyzdrowienia.

Do kogo zwrócić się o pomoc?

Właściwą diagnostykę, poradę i wdrożenie skutecznego leczenia uzyskamy, zgłaszając się do lekarza psychiatry.