Wyzwania dla sektora ochrony zdrowia psychicznego w dobie COVID-19

Epidemie chorób zakaźnych nie są niczym nowym ani zaskakującym, a historia jest nimi naznaczona ze zmienną intensywnością¹. Nie ma różnic w tym, czy wywołujące je czynniki zakaźne są dopiero badane, czy zostały już dokładnie opisane, ale pojawiają się ponownie w innej lokalizacji i w nowej populacji, wykazując różną zjadliwość lub oporność na rekomendowane leczenie. W każdej z tych sytuacji stanowią poważne zagrożenie dla zdrowia i życia ludzi znajdujących się w zasięgu epidemii².

Przez ostatnie 4 dekady konsekwencje rozprzestrzeniania się takich patogenów, jak ludzki wirus niedoboru odporności (HIV, wywołujący zespół nabytego upośledzenia odporności – AIDS), wirus ciężkiego ostrego zespołu oddechowego (SARS), wirusy Ebola czy Zika pokazały jasno, że próby kontroli nad szerzeniem się chorób, wprowadzane z różną skutecznością i o zmiennym charakterze, miały istotny wpływ na rozmaite aspekty zdrowotne, ekonomiczne, gospodarcze i psychospołeczne w ujęciu globalnym³. W obecnej sytuacji można założyć, że epidemia COVID-19 będzie niosła dla społeczeństwa negatywne konsekwencje daleko wykraczające poza utratę zdrowia jednostek. Co więcej, owe skutki będziemy odczuwać jeszcze długo po jej opanowaniu.

Odpowiedzią na wyzwania związane z pandemią stało się tworzenie różnych strategii ochrony zdrowia w celu zmniejszenia ryzyka infekcji (m.in. obowiązkowa izolacja osób zakażonych i z grup ryzyka, utrzymanie dystansu społecznego i ograniczenie kontaktów, a także szczególny rygor higieniczny). Niewątpliwie ograniczony dostęp do regularnych kontaktów z innymi, zwłaszcza bliskimi osobami, oraz brak zastępczych systemów wsparcia społecznego nasilają poczucie osamotnienia, czego konsekwencją jest przewlekły stres, a w następstwie – rozmaite zaburzenia obejmujące różne układy organizmu. Dotyczy to również zaburzeń psychicznych⁴.

Wpływ ograniczeń związanych z epidemią na stan psychiczny może być różnoraki. Opublikowane dotychczas badania wskazują na szeroki zakres skutków zdrowotnych, do których można zaliczyć skargi na silny lęk i niepokój związany z ryzykiem zakażenia się i rozprzestrzeniania infekcji wśród bliskich, ale także rozdrażnienie, gniew, poczucie zagubienia, frustrację, samotność, aż po utrzymującą się bezsenność, kliniczną depresję, czy nawet próby samobójcze⁵. Okres pandemii przyczynia się również do częstszego sięgania po alkohol i substancje psychoaktywne. Liczba pacjentów dotkniętych COVID-19 stale rośnie. Systemy opieki zdrowotnej stoją przed ogromnym wyzwaniem związanym z wprowadzonymi restrykcjami oraz dostosowaniem dostarczanych usług do nowych warunków funkcjonowania, z uwzględnieniem potrzeb lokalnej społeczności i jej zasobów⁶. Jest to zarówno wyzwanie, jak i szansa na dostrzeżenie wartości nowych technologii, których przydatność w różnych dziedzinach medycyny, również w psychiatrii, rośnie od pewnego czasu.