Na studiach uczyłem się o schizofrenii z prac Emila Kraepelina, że jest to choroba nieuleczalna, po prostu dementia praecox – taki alzheimer młodych ludzi. Ogłoszenie przez Manfreda Bleulera w latach 70. XX w. wyników wieloletnich badań nad przebiegiem życia jego pacjentów ze schizofrenią zbiegło się w czasie z moimi pierwszymi spotkaniami z chorującymi. Kolejne badania z ostatnich 50 lat umocniły wiedzę na ten temat. Schizofrenia nie jest zdarzeniem jednowymiarowym, prostym deficytem, lecz wielowymiarowym procesem, kształtowanym przez różnorodne czynniki patogenne i salutogenne, w tym terapeutyczne. Przebieg choroby nie jest z góry zdeterminowany, u znacznej części chorych możliwe jest pełne, a u wielu – okresowe wyzdrowienie, czasami nawet późne, po latach choroby. Przebieg i ostateczny wynik można przewidywać w ograniczonym zakresie. Można jednak wskazać okoliczności, które sprzyjają zdrowieniu.

Ukształtowana przed wybuchem choroby podatność na stres, cechy osobowości, poziom doświadczanego stresu, praktykowane sposoby radzenia sobie, interwencje terapeutyczne – wszystkie te zjawiska mają wpływ na późniejszy przebieg i stan końcowy schizofrenii. Być może dlatego tak trudno uchwycić jakiś jeden specyficzny czynnik lub konstelację czynników, ponieważ schizofrenia to raczej otwarty proces życiowy niż typowy, specyficzny przebieg choroby. Będzie on zależał od ogólnych uwarunkowań, mających wpływ na życie każdej osoby, od konieczności, niespodziewanych wydarzeń, niepowtarzalnych kontekstów. Rokowanie w schizofrenii jest więc tylko informacją statystyczną, a dla lepszego zrozumienia, jaka konstelacja czynników rokowniczych ma istotny wpływ, należy uwzględnić bardziej złożone, cyrkularne, interakcyjne procesy między wieloma zmiennymi w różnych okresach chorowania.