Jednym z najtrudniejszych wyzwań diagnostyczno-terapeutycznych psychiatrii są stany mieszane. Problematyka ta wzbudza szereg wątpliwości klinicznych, a nierzadko frustruje do tego stopnia, że niektórzy specjaliści wręcz powątpiewają w istnienie takiego rozpoznania. Zależnie od przyjętej definicji, zakres występowania objawów mieszanych w przebiegu epizodów afektywnych waha się od 5 aż do 70%¹. Na podstawie tych danych należałoby przypuszczać, że większość praktykujących psychiatrów miała kontakt z pacjentem z tego typu objawami, tymczasem rozpoznanie epizodu mieszanego jest stosunkowo rzadkie. Czy jedną z przyczyn może być problem z trafnym opisem symptomów epizodu mieszanego?

Gwałtowne sprzeczności afektywne – ze wszystkimi konsekwencjami klinicznymi – sprawiają, że pacjent doświadczający objawów mieszanych staje się „zamazany syndromologicznie” nawet dla wprawnego diagnosty. Nie tylko współcześni psychiatrzy borykają się z trafnym ujęciem opisowym stanów mieszanych; już historyczne prace medyczne dobrze pokazują, jak wielkim wyzwaniem było samo nazwanie tej choroby – melancholia: moria, enthusiastica, phrontis, saltans, errabunda, silvestris, furens, agitans i dalej ecstasis melancholica, mania melancholica czy athymia melancholico-maniaca¹. Kraepelin i Weygandt (1899 r.) wprowadzili aż 6 podtypów stanów mieszanych: depresja z gonitwą myślową, depresja z pobudzeniem psychoruchowym, mania depresyjno-lękowa, mania nieproduktywna, mania zahamowana, osłupienie maniakalne^1,2.

Mnogość tych wszystkich propozycji oraz ewolucja kryteriów diagnostycznych stanów mieszanych potwierdzają istotną skalę problemu i są najlepszym dowodem na jego istnienie.

Stany mieszane – przebieg i symptomy

Przebieg nierzadko jest powikłany objawami psychotycznymi, anankastycznymi, lękiem (także napadowym) oraz skłonnością do nadużywania alkoholu i środków psychoaktywnych. Zwiększone ryzyko wystąpienia stanu mieszanego pozytywnie koreluje z liczbą nawrotów (zwłaszcza typu rapid cycling) oraz z istotnym zagrożeniem samobójczym. Mogą występować również zaburzenia neurologiczne: przejawy encefalopatii (napady padaczkowe, zmiany w EEG), migreny, urazy głowy w wywiadzie, przy czym stwierdza się je częściej niż w przypadku typowych epizodów afektywnych^1,3-5. Stan mieszany stanowi dla chorego niekorzystny czynnik prognostyczny: wiąże się z większą liczbą nawrotów i hospitalizacji, młodszym wiekiem zachorowania i potrzebą stosowania kombinowanej farmakoterapii oraz jej gorszą skutecznością; czas do uzyskania remisji epizodu również jest dłuższy (w porównaniu z „czystymi” zespołami maniakalnymi lub depresyjnymi). Autorzy zgodnie wskazują na częstsze występowanie stanów mieszanych u kobiet i adolescentów, a biorąc pod uwagę populację dorosłych – w wieku dojrzałym^1,2,5,6.