Farmakoterapia

Stosowanie leków w psychiatrii dzieci i młodzieży

dr hab. n. med. Barbara Remberk
lek. Piotr Niwiński
mgr Ewa Brzóska

Klinika Psychiatrii Dzieci i Młodzieży, Instytut Psychiatrii i Neurologii, Warszawa

Adres do korespondencji:

dr hab. n. med. Barbara Remberk

Klinika Psychiatrii Dzieci i Młodzieży

Instytut Psychiatrii i Neurologii

ul. Sobieskiego 9

02-957 Warszawa

tel. 22 458 26 31

e-mail: bremberk@ipin.edu.pl

  • Leki zarejestrowane we wskazaniach psychiatrycznych w populacji rozwojowej w Polsce
  • Wybrane zastosowania pozarejestracyjne
  • Rekomendacje dotyczące monitorowania bezpieczeństwa terapii

Stosowanie farmakoterapii u dzieci i młodzieży prawie zawsze jest postępowaniem kolejnego rzutu, które wdraża się w sytuacji ciężkiego przebiegu zaburzeń lub nieskuteczności oddziaływań psychospołecznych. Farmakoterapia jako leczenie pierwszego wyboru powinna być stosowana w przypadku zaburzeń psychotycznych i zaburzeń afektywnych dwubiegunowych. Nawet jeśli wskazania do zastosowania leków są bezwzględne, obowiązkowym elementem terapii jest szereg oddziaływań psychospołecznych. Informacje na ten temat zestawiono w tabeli 1.

Równocześnie należy pamiętać, że nadmierna ostrożność, w tym odstąpienie od farmakoterapii z powodu lęku lekarza lub rodziców, nieznajomości procedur, osobistych poglądów będących w sprzeczności z aktualną wiedzą medyczną – również jest błędem. Nieleczone zaburzenia psychiczne w dzieciństwie nie tylko obciążają pacjenta niepotrzebnym cierpieniem, lecz także wpływają na funkcjonowanie dziecka w szkole i w środowisku rówieśniczym. Problemy w tym zakresie mogą mieć skutki odległe, rzutujące na całą przyszłość pacjenta.

Zdarza się także, że mimo jednoznacznych wskazań opiekunowie prawni dziecka nie wyrażają zgody na farmakoterapię lub nie zapewniają choremu innych, potrzebnych mu form opieki. W takich sytuacjach konieczne może być skierowanie do sądu rodzinnego wniosku o wgląd w sytuację rodzinną i nadzór nad procesem leczenia.

Efekt placebo u dzieci i młodzieży

Badania naukowe z randomizacją zostały wprowadzone w połowie XX w. Pierwsze z nich, opublikowane w 1948 r., dotyczyło antybiotykoterapii u chorych na gruźlicę5. W latach 90. XX w. wprowadzono zasadę leczenia opartego na dowodach naukowych (EBM – evidence based medicine). Pojęcie to przypisuje się profesorowi Gordonowi Guyattowi z McMaster University w Hamilton w Kanadzie. Kluczowe dla EBM jest wykorzystywanie wyników badań naukowych do podejmowania decyzji terapeutycznych6.

Jak wiadomo, optymalną formą oceny efektu działania nowego czynnika leczniczego jest badanie kliniczne randomizowane, kontrolowane i podwójnie zaślepione. Toczy się dyskusja, czy etyczne jest prowadzenie badań z kontrolą placebo (a nie innej aktywnej substancji o znanym działaniu) w przypadku wdrażania nowych leków w terapii chorób, wobec których istnieje już leczenie. Niemniej wciąż z naukowego punktu widzenia standardem metodologicznym jest prowadzenie badań z wykorzystaniem placebo. Warto zwrócić uwagę, że może nim być nie tylko substancja nieaktywna/obojętna – w formie tabletki, zastrzyku czy maści, lecz także pozorowana interwencja chirurgiczna, sprzęt medyczny sprawiający wrażenie funkcjonalnego lub sam kontakt z lekarzem, personelem medycznym bądź psychoterapeutą.

Pełna wersja artykułu omawia następujące zagadnienia:

Efekt placebo u dzieci i młodzieży

Badania naukowe z randomizacją zostały wprowadzone w połowie XX w. Pierwsze z nich, opublikowane w 1948 r., dotyczyło antybiotykoterapii u chorych [...]

Jak powstają rekomendacje?

Prowadzenie badań rejestracyjnych u dzieci i młodzieży jest z punktu widzenia ich sponsora bardziej wymagające niż wykonanie podobnego badania w grupie [...]

Rejestracja leku

Rejestracja leku to proces formalny, którego skutkiem jest dopuszczenie preparatu do obrotu, sformułowanie wskazań i zasad jego stosowania. Elementem procesu rejestracji [...]

Stosowanie leków poza wskazaniami rejestracyjnymi (off-label)

Termin off-label oznacza stosowanie leków poza warunkami określonymi w dołączonej do opakowania informacji o produkcie lub w informacji dla pacjenta13, kiedy [...]

Leki stosowane w psychiatrii dzieci i młodzieży

Leki zarejestrowane u dzieci i młodzieży przedstawiono w tabelach 2-5. Wybrane pozarejestracyjne zastosowania leków, które znajdują uzasadnienie w rekomendacjach ekspertów, wymieniono [...]

Monitorowanie bezpieczeństwa leczenia

Na przełomie 2012 i 2013 r. przeprowadzono internetową ankietę wśród lekarzy zrzeszonych w American Academy of Child and Adolescent Psychiatry. Dotyczyła [...]

Podsumowanie

Farmakoterapia u dzieci i młodzieży zwykle jest postępowaniem kolejnego rzutu i powinna być zawsze elementem wieloaspektowego programu rehabilitacyjno-terapeutycznego. Decydując się na [...]

Do góry