Używanie substancji psychoaktywnych (SPA) to znany od lat i stale narastający problem. Ma on charakter interdyscyplinarny, obejmujący nie tylko tematykę medyczną, lecz także aspekty prawne.

SPA stały się trudnym do pokonania wrogiem, zyskującym na sile zarówno w związku z rosnącą liczbą osób, które ich używają, jak i z powodu coraz większej różnorodności.

Stosowanie środków o działaniu psychoaktywnym ma długą historię. Naturalnymi substancjami roślinnymi wykazującymi takie działanie, używanymi już w starożytności, były: opium uzyskiwane z maku (Papaver somniferum album), marihuana i haszysz pozyskiwane z konopi indyjskich (Cannabis indica) oraz kokaina zawarta w roślinie Erythroxylon coca. Opium wykorzystywano jako środek uśmierzający ból, stanowiło także remedium na wszelkie trudności i problemy. Marihuanę stosowano początkowo podczas obrzędów religijnych (była „duchowym przewodnikiem do nieba”). Zawartej w liściach koki kokainy używano zarówno w celach religijnych („poszukiwania prawdy”), jak i dla uzyskania przyjemnych doznań oraz zwiększenia poczucia siły fizycznej. Do naturalnych substancji psychoaktywnych należy także katyna zawarta w roślinie Catha edulis – żucie jej liści wywołuje poczucie większego bezpieczeństwa, powoduje wzmożenie fizycznej aktywności, a w niektórych przypadkach prowadzi do stanów euforii i majaczenia. Do środków psychoaktywnych zalicza się też substancje powodujące jakościowe zaburzenia świadomości w postaci halucynacji – psychodeliki. Należą do nich m.in. toksyny niektórych grzybów (Amanita muscaria, Psilocybe) i roślin (np. Claviceps purpurea, Atropa belladonna)¹.

Substancje te szybko zaczęto stosować nie tylko podczas obrzędów czy w celach leczniczych. Miały one przynosić rozmaite korzyści, takie jak odprężenie, łatwiejsze zasypianie czy dodanie pewności siebie.

Nowe substancje psychoaktywne

Na przełomie XX i XXI w., a szczególnie w ostatniej dekadzie, nastąpiła rewolucja na rynku narkotykowym. Była to odpowiedź producentów i sprzedawców na obostrzenia prawne uniemożliwiające handel tego typu preparatami, przy stale wzrastającym popycie. Dzięki zmianom w chemicznej budowie znanych i nielegalnych substancji stworzyli oni asortyment nowych środków psychostymulujących, uspokajających, halucynogennych, nasennych czy euforyzujących, które miały właściwości narkotyczne, a zarazem – nie były nielegalne².