Dekodując określenie opinia prywatna, należy stwierdzić, że jest to opinia sporządzona na zlecenie podmiotu niebędącego organem procesowym prowadzącym postępowanie sądowe lub przygotowawcze (np. sąd, prokuratura, policja) przez osobę posiadającą wiadomości specjalne w dziedzinie, której opinia dotyczy.

Warto wspomnieć, że w Wielkiej Brytanii biegły jest powoływany przez strony toczącego się postępowania spośród osób mających odpowiednią wiedzę i doświadczenie. Mimo że biegli są powoływani przez strony, to sąd udziela zezwolenia w tym zakresie, a także może nakazać stronom powołanie tylko jednego biegłego zamiast kilku. Co prawda wybór biegłego należy do strony lub stron, jednak ostateczna ocena opinii jest pozostawiona wyłącznie sądowi, który może ją odrzucić jako niewiarygodną. Znamienne jest też, że w Wielkiej Brytanii biegli mogą być powoływani jeszcze na etapie przedprocesowym, kiedy to sporządzają opinie. Muszą się jednak liczyć także z możliwością powołania ich na biegłych, jeżeli sprawa dojdzie do etapu postępowania sądowego. Natomiast w krajach Europy kontynentalnej biegli są powoływani przez sąd, aczkolwiek strony mogą również zamawiać własne opinie¹.

W Polsce biegłym sądowym jest osoba posiadająca w określonej dziedzinie wiadomości specjalne, która została powołana do wydania opinii przez uprawniony przepisami prawa organ procesowy.

Zgodnie z art. 193 § 1 Kodeksu postępowania karnego (k.p.k.), jeżeli stwierdzenie okoliczności mających istotne znaczenie dla rozstrzygnięcia sprawy wymaga wiadomości specjalnych, zasięga się opinii biegłego lub biegłych. W literaturze wskazuje się, że wiadomości specjalne obejmują wiadomości faktyczne i praktyczne, które wykraczają poza przeciętne umiejętności i wiedzę².

Wieloletnia analiza akt spraw karnych upoważnia mnie do stwierdzenia, że opinie sporządzane przez biegłych psychiatrów, psychologów oraz seksuologów są najczęściej spotykanymi opiniami w sprawach karnych. Opinia sądowo-psychiatryczna znajduje się praktycznie w każdej sprawie karnej dotyczącej zabójstwa. Niepoczytalność stanowi okoliczność wyłączającą winę i jej stwierdzenie w chwili czynu musi prowadzić do umorzenia postępowania oraz ewentualnie – w zależności od tego, czy spełnione są przesłanki materialno-prawne (zob. art. 93b Kodeksu karnego [k.k.] i następne) – orzeczenia określonego środka zabezpieczającego. Natomiast stwierdzenie ograniczonej poczytalności w stopniu znacznym może prowadzić do zastosowania wobec sprawcy czynu zabronionego dobrodziejstwa związanego z nadzwyczajnym złagodzeniem kary (art. 31 § 2 k.k.).