Od teorii do praktyki

Zachowania transgresyjne a osobowość

dr n. psych. Sławomir Ślaski

Instytut Psychologii, Uniwersytet Kardynała Stefana Wyszyńskiego, Warszawa

Adres do korespondencji:

dr n. psych. Sławomir Ślaski

Instytut Psychologii

Uniwersytet Kardynała Stefana Wyszyńskiego

ul. Wóycickiego 1/3, blok 14

01-938 Warszawa

e-mail: s.slaski@uksw.edu.pl

  • Pojęcie transgresji i zachowań transgresyjnych
  • Zastosowanie tej koncepcji w psychologii
  • Przegląd badań dotyczących związków między zachowaniami transgresyjnymi a osobowością

Koncepcja zachowań transgresyjnych Kozieleckiego1 przynależy do teorii motywacyjnych, w których pierwszoplanową rolę odgrywają cele jednostki. To właśnie one ukierunkowują ludzkie myślenie i działanie. Aby postawione przez jednostkę cele wzbudzały działanie, muszą mieć dla niej jakąś wartość. Powinny również spełniać oczekiwania danej osoby, przynieść jej wyobrażone skutki. W ten sposób ludzkie działanie jest wynikiem celów i przypisywanych im wartości oraz antycypowanych wyników. Zasadniczym celem wg koncepcji Kozieleckiego jest transgresja, czyli przekraczanie swoich granic w czterech sferach funkcjonowania osoby – psychologicznej, społecznej, materialnej i symbolicznej. Wartością tego celu i skutkiem jego osiągnięcia jest bycie lepszą osobą w jakiejś sferze działania. W tych działaniach wspomaga szeroko rozumiana osobowość jednostki – jej myśli, emocje, cechy czy potrzeby psychiczne2.

Pojęcie transgresji

Słowo „transgresja” ma zróżnicowane znaczenia – od pozytywnego do negatywnego – i jest używane w wielu gałęziach nauki, np. w prawie, geografii czy psychologii. Pochodzi od łacińskiego słowa „transgressio”, które w tłumaczeniu na język polski oznacza „przejście lub przechodzenie przez coś lub do czegoś”. Termin ten często pojawiał się również w geografii i oznaczał zalewanie lądów przez morza i oceany na skutek topnienia lodowca. Natomiast definicja transgresji ze „Słownika języka polskiego PWN” wskazuje, że jest to „przekraczanie norm, zasad i praw, albo oznacza przesunięcie lub przemianę”3. To ostatnie rozumienie słowa transgresja można znaleźć również w literaturze anglojęzycznej. Pojawia się ono najczęściej w naukach prawnych i dotyczy przekraczania różnych norm ustanowionych przez instytucje. Współczesny słownik angielsko-polski podobnie wyjaśnia słowo „transgression”, które oznacza „wykroczenie przeciwko czemuś, występek; przekroczenie, np. granic, złamanie prawa, przykazań”4. Właśnie w związku z naruszaniem prawa przez osoby z niepełnosprawnością intelektualną termin „transgresja” pojawił się także w naukach medycznych już w trzeciej dekadzie XX w.5

Samo istnienie pojęcia transgresji w filozofii prawdopodobnie zawdzięczamy francuskiemu filozofowi z przełomu XIX i XX w. – Bataille’owi6, który w 1930 r. użył tego słowa w odniesieniu do przekraczania granic naszej wiedzy o otaczającej rzeczywist...

Pełna wersja artykułu omawia następujące zagadnienia:

Transgresja w teoriach psychologicznych

Wątki psychologiczne dotyczące transgresji można odnaleźć w koncepcjach psychodynamicznych, np. Junga czy Adlera. Jednak największy udział w wyjaśnianiu funkcjonowania osoby przekraczającej [...]

Zachowania transgresyjne w ujęciu Kozieleckiego

Na początku opisywania tej koncepcji warto zacytować najnowszą definicję transgresji, która brzmi następująco: „transgresja są to wszystkie działania i akty myślenia [...]

Zachowania transgresyjne i osobowość – badania

Pierwsze badanie związków transgresji i osobowości dotyczyło temperamentu, potrzeb psychicznych, samooceny, przeżywania emocji. Wykazano znacznie zróżnicowany udział wymienionych wymiarów osobowości przy [...]

Podsumowanie

Rodzima koncepcja zaproponowana przez Kozieleckiego opisała powiększanie swoich osiągnięć przede wszystkim w czterech rodzajach transgresji: symbolicznej, społecznej, psychologicznej i materialnej. Dodatkowym [...]
Do góry