W ostatnich latach wzrasta zainteresowanie – także w psychiatrii – wpływem przeszłości na życie jednostki. Badane są międzygeneracyjne przekazy ryzykownych zachowań psychospołecznych (zachowania agresywne, konflikt z prawem), nadużywania substancji, przemocy wewnątrzrodzinnej, zakłóceń w rodzinnych procesach separacji–indywiduacji, ale też międzygeneracyjnej ciągłości zachowań rodzicielskich i wielu innych zjawisk, które przenoszą się z pokolenia na pokolenie. Wzrastającemu zainteresowaniu sprzyja rozwój epigenetyki – badań zmian w genomie, które są wywoływane przez wpływ środowiska i mogą podlegać dziedziczeniu. Najbardziej znana z prac z tego obszaru wykazała niższą metylację DNA w genie NR3C1 u osób z II pokolenia ocalałych z Holokaustu, u których oboje rodzice cierpieli na zespół stresu pourazowego (PTSD – post-traumatic stress disorder)¹. Badania międzygeneracyjnego przekazu traumy Holokaustu są uznawane za najważniejsze, najdokładniejsze, najbardziej konkluzywne w dziedzinie badań międzygeneracyjnych².

Międzygeneracyjny przekaz traumy – zagadnienia definicyjne

Międzygeneracyjny przekaz traumy (MPT; określany także jako transgeneracyjna transmisja traumy) jest konceptualizacją procesu, w którym osoba doświadczająca zdarzeń traumatycznych (zasadniczo traumy interpersonalnej), tzw. I pokolenie, wywiera wpływ na postawy i zachowania dziecka/dzieci (II pokolenie), tak że wykazują one zmiany w funkcjonowaniu, relacjach, ważnych parametrach psychologicznych lub objawach psychopatologicznych podobne (mniej lub bardziej) do prezentowanych przez rodzica. Zmieniony przez MPT przedstawiciel II pokolenia może w analogicznym procesie wpłynąć na swoje dziecko (III pokolenie). Przekaz dotyczy rozmaitych następstw potraumatycznych, które negatywnie oddziałują na jakość życia kolejnego pokolenia. W najbardziej uproszczonej wersji tego konstruktu poszukuje się międzypokoleniowego przekazu PTSD. Jest to jednak podejście uznawane za zbyt redukcjonistyczne, ponieważ PTSD jest tylko jednym z wielu następstw traumy. Inne konsekwencje mogą mieć większe znaczenie dla realnego życia. Dotyczy to zarówno symptomatologii psychiatrycznej (w 80% PTSD towarzyszą inne zaburzenia psychiczne)³, jak i wpływu traumy na wiele parametrów związanych z psychologicznym funkcjonowaniem – doświadczaniem siebie i świata, funkcjonowaniem w relacji z najbliższymi.