Uzależnienie od alkoholu, nikotyny lub innych substancji psychoaktywnych stanowi poważny problem nie tylko medyczny, lecz także ekonomiczny i społeczny. Wśród osób uzależnionych zaobserwowano mechanizmy dziedziczne, co zaowocowało badaniami nad genetycznymi determinantami uzależnień. W toku badań wyodrębniono wiele różnych genów związanych z dziedziczeniem podatności na uzależnienie, stwierdzono również, że ich ekspresja jest zależna od licznych czynników, w tym środowiskowych.

Uzależnieniem nazywamy zespół objawów behawioralnych, poznawczych i fizjologicznych, który rozwija się po wielokrotnym użyciu danej substancji. W skład tego zespołu zazwyczaj wchodzą: silna potrzeba przyjmowania danego środka, trudności z kontrolowaniem jego używania, uporczywe stosowanie mimo szkodliwych następstw, przedkładanie używania środka ponad inne zajęcia i zobowiązania, zwiększona tolerancja, a czasami również występowanie zespołu abstynencyjnego¹. Niestety uzależnienia dotyczą często więcej niż jednej substancji².

Uzależnienie jako problem społeczno-ekonomiczny

Aby właściwie pokazać skalę problemu, warto przyjrzeć się kilku liczbom. Oszacowano, że w samych Stanach Zjednoczonych w 2021 r. aż u 29,5 mln osób zdiagnozowano uzależnienie od alkoholu³. Ciekawym źródłem informacji obrazującym problem nadużywania tej substancji są dane Zakładu Ubezpieczeń Społecznych (ZUS). Otóż zaświadczenia z kodem C zostały w 2020 r. wystawione na 57 900 dni niezdolności do pracy (w 2019 r. – 158 700 dni), a przeciętny czas trwania zwolnienia lekarskiego wynosił 11,34 dnia i był krótszy w stosunku do 2019 r. o 1,5 dnia. Ponad 3/4 zaświadczeń lekarskich z kodem C wystawiono mężczyznom. W porównaniu z 2019 r. liczba ta spadła o 35,5%⁴.

Oczywiście takie liczby mają również wymiar finansowy. Jak wskazują dane, w samym województwie warmińsko-mazurskim w 2016 r. w ramach oddziału detoksykacji hospitalizowanych było 2900 pacjentów, a liczba hospitalizacji wynosiła 3500⁵. Według Państwowej Agencji Rozwiązywania Problemów Alkoholowych (PARPA) w 2021 r. liczba punktów w Polsce, w których można było kupić alkohol, wynosiła aż 123 345, koszt funkcjonowania punktów konsultacyjnych oceniono na prawie 60 mln zł, a niemal 700 mln zł wydano ogółem na wszelkie działania profilaktyczne i rozwiązujące problem alkoholowy⁶. Warto dodać, że niektóre statystyki mówią nawet o 70% rozwodów spowodowanych alkoholem⁷.