Temat numeru

Zalecane postępowanie diagnostyczne i terapeutyczne u pacjenta z ryzykiem samobójczym w opiece psychiatrycznej

dr n. med. Anna Baran1
prof. dr hab. n. med. Agnieszka Gmitrowicz2

1Uniwersytet Linneusza, Kalmar-Växjö, Szwecja

2Katedra Psychiatrii, Uniwersytet Medyczny w Łodzi

Adres do korespondencji:

prof. dr hab. n. med. Agnieszka Gmitrowicz

Katedra Psychiatrii

Uniwersytet Medyczny w Łodzi

ul. Czechosłowacka 8/10, 92-216 Łódź

  • Uniwersalne działania z zakresu profilaktyki zachowań samobójczych w praktyce psychiatrycznej
  • Czym jest Plan Bezpieczeństwa i jak stworzyć go we współpracy z pacjentem oraz jego bliskimi
  • Postwencja po samobójczej śmierci pacjenta

Samobójstwo pacjenta jest jednym z najbardziej traumatycznych przeżyć w pracy zawodowej nie tylko lekarza, lecz także pielęgniarki, psychologa czy psychoterapeuty, pracujących w psychiatrycznej opiece zdrowotnej. Budzi ono wiele obaw i wątpliwości co do tego, czy postępowanie było prawidłowe, czy podjęto wszystkie niezbędne kroki, żeby chronić życie i zdrowie pacjenta. Brak standardów, a nawet zaleceń dotyczących takiego postępowania pozostawia miejsce na spekulacje bądź poszukiwanie osób odpowiedzialnych.

Celem artykułu jest zaproponowanie wybranych zaleceń, opartych na dowodach naukowych, w zakresie postępowania z pacjentem z ryzykiem suicydalnym – prezentującym zachowania samobójcze (aktywne myśli/groźby, plany samobójcze, podjęcie próby samobójczej).

Pogłębiając wiedzę dotyczącą zapobiegania samobójstwom, chronimy nie tylko zdrowie i życie osób w kryzysach psychicznych/samobójczych, lecz także siebie, przede wszystkim przed traumą związaną ze śmiercią pacjenta.

Dostępność standardów profilaktyki samobójstw w Polsce i na świecie

W Polsce, mimo rozpoczęcia wdrażania w 2021 r. Krajowego Programu Zapobiegania Zachowaniom Samobójczym w ramach Narodowego Programu Zdrowia na lata 2021-2025, nie ma uznanych, zaakceptowanych przez całe środowisko psychiatryczne zasad postępowania z pacjentem z ryzykiem samobójczym. Niektóre oddziały szpitalne posiadają wewnętrzne procedury, opracowywane przez zespoły specjalistów w procesie ubiegania się o akredytację Centrum Monitorowania Jakości (CMJ 2016)1. Zgodnie z wymogami CMJ w uzasadnionych przypadkach w miejsce indywidualnego planu opieki nad pacjentem można wykorzystać Standardowe Procedury Operacyjne (SOP – Standard Operating Procedure) – wśród nich nie ma jednak bardzo ważnego w zapobieganiu samobójstwom standardu: Planu Bezpieczeństwa dla pacjentów z ryzykiem samobójczym.

Wdrożone w niektórych krajach programy zapobiegania samobójstwom i szczegółowe standardy lub zalecenia nie są uniwersalne i nie mogą być replikowane bez uwzględniania różnic kulturowych, społecznych, gospodarczych bądź w zakresie organizacji opiek...

Cytowane powyżej zalecenia nie uwzględniają zmian, jakie zaszły w diagnostyce samouszkodzeń, w tym prób samobójczych z uszkodzeniami ciała, zatruciami. Zarówno w klasyfikacji DSM-5 (Diagnostic and Statistical Manual of Mental Disorders), w rozdzia...

Pełna wersja artykułu omawia następujące zagadnienia:

Dostępność standardów profilaktyki samobójstw w Polsce i na świecie

W Polsce, mimo rozpoczęcia wdrażania w 2021 r. Krajowego Programu Zapobiegania Zachowaniom Samobójczym w ramach Narodowego Programu Zdrowia na lata 2021-2025, [...]

Do kogo adresujemy proponowane zalecenia dotyczące pacjentów z ryzykiem samobójczym w opiece psychiatrycznej

Adresatami proponowanych przez nas zaleceń diagnostyczno-terapeutycznych są pracownicy psychiatrycznej opieki zdrowotnej, którzy mają kontakt z pacjentem z ryzykiem samobójczym – psychiatrzy, [...]

Podstawowe cele zaleceń w pracy z pacjentem z ryzykiem suicydalnym

Ryzyko samobójstwa u osób z myślami samobójczymi wynosi ok. 1% w ciągu roku (1,4% u pacjentów psychiatrycznych i 0,23% u pacjentów [...]

Jak definiuje się ryzyko samobójcze i o czym trzeba wiedzieć podczas jego oceny oraz podejmowania interwencji terapeutycznych

Ryzyko samobójstwa u osób z myślami samobójczymi wynosi ok. 1% w ciągu roku (1,4% u pacjentów psychiatrycznych i 0,23% u pacjentów [...]

Zalecane uniwersalne działania z zakresu profilaktyki zachowań samobójczych w praktyce psychiatrycznej

Ważna jest wiedza na temat skal służących do oceny ryzyka samobójczego – które z nich i kiedy należy stosować. Jak wyżej [...]

Zastosowanie skal do oceny ryzyka samobójczego

Ważna jest wiedza na temat skal służących do oceny ryzyka samobójczego – które z nich i kiedy należy stosować. Jak wyżej [...]

Czym jest Plan Bezpieczeństwa

Plan Bezpieczeństwa12 daje każdej osobie, a szczególnie będącej w kryzysie psychicznym/pacjentowi, możliwość poradzenia sobie z kolejnymi sytuacjami kryzysowymi. Dzięki zastosowaniu opracowanych [...]

Edukacja z wykorzystaniem 12-Stopniowego Planu Bezpieczeństwa

Przykładowa wypowiedź motywująca do korzystania z 12-Stopniowego Planu Bezpieczeństwa brzmi: „Niekiedy opanowanie zagrażających życiu impulsów jest bardzo trudne i niełatwo jest [...]

Dokumentacja w leczeniu pacjenta z ryzykiem samobójczym w opiece ambulatoryjnej

Oceniając ryzyko samobójcze, należy brać pod uwagę wszystkie dostępne źródła informacji i wpisać uzyskane dane w odpowiednią rubrykę w historii choroby, [...]

Leczenie bez zgody

Wysokie ryzyko samobójcze/aktualne zachowania samobójcze mogą świadczyć o obecności zaburzeń psychicznych (z wyłączeniem tych podejmowanych z motywów politycznych, według DSM-53), co [...]

Diagnoza zachowań samobójczych wg klasyfikacji ICD-10 i -11 oraz DSM-5

Bardzo ważne jest udokumentowanie prób samobójczych, ponieważ wg badań stanowią one jeden z najistotniejszych czynników powtórzenia zachowania autodestruktywnego4 (analogicznie jak np. [...]

Postwencja po samobójczej śmierci pacjenta

Istnieją przekonujące dowody naukowe na to, że samobójstwo, będąc zdarzeniem o niskiej częstotliwości – na oddziałach psychiatrycznych na poziomie 0,1-0,4% – [...]

Ujawnianie i omówienie myśli samobójczych z pracownikiem ochrony zdrowia

Ważne, aby był to pracownik, który koncentruje się na budowaniu relacji, wykazuje autentyczność i empatię, dostępnie i zwięźle informuje na temat [...]

Podsumowanie

Samobójstwo pacjenta jest jednym z najbardziej traumatycznych przeżyć dla personelu placówek opieki psychiatrycznej. Utrata pacjenta w wyniku samobójstwa wymaga szybkiego wdrożenia [...]

Do góry