Od wielu lat na świecie toczy się dyskusja na temat możliwości oceny ryzyka ponowienia czynów zabronionych – w kontekście zapobiegania tego typu zachowaniom¹. Badacze skupiają się głównie na ocenie prawdopodobieństwa popełnienia najcięższych czynów zabronionych, tj. dotyczących przemocy, przemocy seksualnej czy stalkingu. W artykule chciałabym przybliżyć czytelnikom najczęściej stosowane metody oceny ryzyka ponowienia czynów o charakterze przemocy. Szerzej omówię najbardziej rozwijaną w ostatnich latach metodę, którą od kilku lat próbujemy implementować w Polsce – Ustrukturyzowaną Profesjonalną Ocenę Ryzyka Przemocy.

Czyny zabronione z perspektywy psychiatry

Psychiatra w codziennej praktyce spotyka się z osobami, które popełniły czyny zabronione, w sytuacjach orzeczniczych lub pracując na oddziale psychiatrii sądowej. W przypadku opinii sądowo-psychiatrycznych biegły musi odpowiedzieć na pytania dotyczące stanu zdrowia psychicznego oskarżonego, możliwości zrozumienia znaczenia czynu i pokierowania swoim postępowaniem. W przypadku rozpoznania choroby psychicznej, upośledzenia umysłowego lub innych zakłóceń czynności psychicznych do biegłego należy ocena prawdopodobieństwa ponowienia przez tę osobę, w związku z przejawianymi zaburzeniami psychicznymi, czynów o znacznej szkodliwości społecznej². Ocena stopnia szkodliwości społecznej nie leży w kompetencjach biegłego, lecz sądu, można jednak domniemywać, że do takich czynów należą te o charakterze przemocy i przemocy seksualnej. W związku z tym w artykule skupię się na możliwościach oceny ryzyka ponowienia czynów zabronionych o takim właśnie charakterze.

Definicja przemocy

Według definicji Światowej Organizacji Zdrowia (WHO – World Health Organization), przyjętej w 1996 r., przemoc to: „celowe użycie siły fizycznej lub władzy, sformułowane jako groźba lub rzeczywiście użyte, skierowane przeciwko samemu sobie, innej osobie, grupie lub społeczności, które albo prowadzi do, albo z którym wiąże się wysokie prawdopodobieństwo spowodowania obrażeń cielesnych, śmierci, szkód psychologicznych, wad rozwoju lub braku elementów niezbędnych do normalnego życia i zdrowia”³.

Definicja przemocy sformułowana przez autorów podręcznika HCR-20 V3 (Historical-Clinical-Risk Management-20, Version 3) nie odbiega znacząco od definicji WHO. Według nich przemoc to: „Dokonanie lub usiłowanie uszkodzenia ciała, lub groźba kierowan...