Menopauza to stan, w którym dochodzi do zatrzymania miesiączkowania, dotyczący z reguły kobiet między 45 a 55 r.ż., cechujący się występowaniem licznych zmian hormonalnych, biologicznych i psychospołecznych. Może to predysponować do pojawienia się problemów i zaburzeń psychicznych, spośród których do najczęstszych należą zaburzenia depresyjne oraz zaburzenia snu. Dodatkowo może dojść do rozwoju objawów lękowych, wahań nastroju, spadku libido czy zaburzeń koncentracji.

Wyróżniane w piśmiennictwie okresy perimenopauzy i postmenopauzy różnią się wahaniami w zakresie gospodarki hormonalnej. Zmiany hormonalne, do których dochodzi, obejmują głównie spadek stężenia estrogenów, wzrost stężenia hormonu folikulotropowego (FSH – follicle-stimulating hormone), obniżenie stężenia inhibiny B oraz hormonu antymüllerowskiego.

Hipoteza dotycząca powstawania depresji i zaburzeń snu w okresie okołomenopauzalnym jest wieloczynnikowa, jednak etiologię tych stanów tłumaczy się częściowo wpływem estrogenów na neuroprzekaźnictwo i ośrodkowy układ nerwowy (OUN). Na depresję związaną z tym okresem bardziej narażone są kobiety z historią depresji i zaburzeń lękowych w wywiadzie. W czasie procesu diagnostycznego należy również zwrócić uwagę na występowanie objawów naczynioruchowych (nocne poty i uderzenia gorąca), które wiążą się z większym ryzykiem rozwoju depresji, szczególnie zaś zaburzeń snu u kobiet przechodzących menopauzę.

Leczenie depresji związanej z omawianym etapem życia kobiety obejmuje stosowanie leków przeciwdepresyjnych z grupy selektywnych inhibitorów wychwytu zwrotnego serotoniny (SSRI – selective serotonin reuptake inhibitors) lub inhibitorów wychwytu zwrotnego serotoniny i noradrenaliny (SNRI – serotonin and norepinephrine reuptake inhibitors) w standardowych dawkach terapeutycznych oraz uzupełniającą psychoterapię poznawczo-behawioralną (CBT – cognitive behavioral therapy). W leczeniu bezsenności skuteczne okazują się techniki CBT oraz niebenzodiazepinowe leki nasenne. Należy pamiętać, że przy towarzyszących dolegliwościach somatycznych, takich jak objawy naczynioruchowe, niezbędna bywa hormonalna terapia zastępcza (HTZ), która pośrednio może łagodzić objawy psychiczne. W związku z tym bardzo istotna jest współpraca klinicystów różnych specjalności w diagnostyce i doborze odpowiednich metod terapii.